JOHANN WOLFGANG von GOETHE
(1749-1832), najwybitniejszy niem. poeta i pisarz okresu Sturm und Drang i klasyki weimarskiej; myśliciel, uczony i mąż stanu; twórca o wszechstronnych zainteresowaniach, łączący wyobraźnię poet. Z dociekliwością badacza; jego dzieła są kwintesencją niem. myśli humanist.; wczesna twórczość typowa dla okresu "burzy i naporu", m.in. pełen buntu dramat Götz z Berlichingen (1773, wyd. pol. 1877), osnuty na wydarzeniach wojen chłopskich, powieść epistolarna Cierpienia młodego Wertera (1774, wyd. pol. 1822), która dzięki odzwierciedleniu nastrojów ówczesnego młodego pokolenia, zyskała szybko świat. rozgłos i wielu naśladowców; z tego okresu pochodzą też liczne utwory liryczne, ody, hymny i pieśni (Znasz-li ten kraj, Prometeusz, Ganimed i in.); 1775 poeta zamieszkał w Weimarze (zaproszony przez ks. Karola Augusta), gdzie pełnił funkcję tajnego radcy, a po nobilitacji 1782 prez. Izby Finansów; 1791-1817 kierował teatrem weimarskim, uczynił z miasta ośr. lit. I kult. księstwa; podróże do Włoch wzmogły zainteresowanie antykiem (Elegie rzymskie 1786-1788, wyd. pol. 1956); w twórczości poetyckiej Goethe osiągnął bogactwo form i środków, oddając najpełniej ducha klas. poezji niem.; pierwsze lata weimarskie przyniosły obfity plon, powstało wiele wierszy lirycznych, ballad (Król olch, Rybak), dramatów: Ifigenia w Taurydzie (1787, wyd. pol. 1833), Egmont (1787, wyd. pol. 1885), Torquato Tasso (1789, wyd. pol. 1861), i prac nauk. Versuch, die Metamorphose der Pflanzen zu erklären (1790). Twórczość poetycka Goethego osiągnęła największy rozkwit w latach 90.; od 1794 datuje się przyjaźń i współpraca z F. Schillerem (m.in. 1798-1800 wydawali wspólnie czasopismo "Die Horen"); z tego okresu pochodzi satyr. epos Lis przechera (1794, wyd. pol. 1877), wiele ballad (m.in. Uczeń czarnoksiężnika), nar. Idylla Herman i Dorota (1798, wyd. pol. 1845), także Lata nauki Wilhelma Meistra (1796), które wraz z drugą częścią Lata wędrówki Wilhelma Meistra (1821, wyd. pol. całoci 1893) są klas. Wzorem niem. powieści edukacyjnej; z prac nauk. Beiträge zur Optik (t. 1-2 1791). W 1808 Goethe wydał pierwszą część tragedii Faust (wyd. pol. 1844), której część druga, wyd. 1832 (wyd. pol. 1962), uwieńczyła dzieło życia poety; do najważniejszych osiągnięć liryki sędziwego wieku należy zbiór Dywan Zachodu i Wschodu (1819, wyd. pol. 1963), a epikę zamyka autobiografia Z mojego życia. Zmylenie i prawda (1809-1831, wyd. pol. 1895); Dzieła wybrane (t. 1-4 1954), Poezje (t. 1-2 1960), Listy miłosne (1968); wybór aforyzmów Refleksje i maksymy (1977); Wybór pism estetycznych (1981), Listy i wiersze miłosne (1982), Dzieła wybrane (1983). |
WIERSZE |
Nähe des Geliebten |
Bliskość ukochanego |
Die schöne Nacht |
Piękna noc |
Willkommen und Abschied |
Powitanie i rozłąka |
Geständnis |
Wyznanie przełożył Stanisław Jerzy Lec |