Janusz Uhma
Podróż dookoła świata
Materiał do podręcznika Daję słowo
Czy znajdzie się na świecie mężczyzna, który w jakimś momencie swojego życia nie marzył o karierze podróżnika, odkrywcy? Każdy, choćby przez moment, widział siebie w roli dowódcy wyprawy, która jako pierwsza dotarła do Ameryki lub opłynęła Ziemię dookoła. I - co ciekawe - nikogo nie odstraszały prawdziwe losy Magellana i innych odkrywców.
Ferdynand Magellan, portugalski szlachcic w służbie hiszpańskiej wierzył, iż Amerykę przedziela morski przesmyk. Zamierzał odkryć ten przesmyk, przedostać się na kolejne morze i tą drogą dotrzeć do Wysp Korzennych*. W 1519 roku na czele pięciu statków i 234 marynarzy wypłynął z Sewilli w podróż, z której miał już nie wrócić.
Od pierwszego dnia wyprawy musiał zmagać się nie tylko z pogodą, strachem załogi, chorobami, brakiem żywności i lekarstw, lecz także z niechęcią swoich oficerów.
Po przebyciu Atlantyku Magellan wpłynął na wody La Platy, pełen nadziei, iż odnalazł poszukiwany przesmyk. Jakże musiał się rozczarować, gdy zrozumiał, że płynie rzeką w głąb lądu! Wówczas zawrócił i pożeglował wzdłuż brzegów Ameryki Południowej. Po 10 miesiącach żeglugi, 5 miesiącach trudnego zimowania u wybrzeży Argentyny, po stłumieniu buntu oficerów i utracie jednego statku jego cierpliwość i nieugięta wola zostały wreszcie wynagrodzone. Pod koniec 1520 roku znalazł wejście do cieśniny, która dziś nosi nazwę Cieśniny Magellana. Ale i w tym momencie los nie szczędził mu rozczarowań - jeden ze statków skierowanych na zbadanie przesmyku zdezerterował i wrócił do Hiszpanii.
Pozostałe trzy okręty przebyły cieśninę i wpłynęły na wody nieznanego oceanu. Ponieważ morze było tego dnia gładkie jak lustro, Magellan nazwał je Mar Pacifico [czytaj: Pacyfiko], czyli Morze (dziś: Ocean) Spokojny. Ta nazwa przyniosła mu szczęście. Kapryśny zazwyczaj i pełen niebezpieczeństw Pacyfik okazał się łaskawy dla niedobitków wyprawy Magellana. Tylko dzięki temu 150 ludzi na trzech żaglowcach mogło dotrzeć do Archipelagu Filipińskiego. Tam kapitan zarządził odpoczynek. Dla niego był to ostatni odpoczynek - w kwietniu 1521 roku Magellan zginął w walce z krajowcami.
Mimo ogromu straty załoga pożeglowała dalej, doświadczając w drodze powrotnej zarówno tryumfu dotarcia do Wysp Korzennych, jak i kolejnych tragedii oraz strat. Trudów wędrówki nie wytrzymywali ludzie i okręty. Tylko jeden statek obsadzony przez 18 ludzkich cieni, wycieńczonych chorobami i trudami podróży, powrócił w 1522 roku do Hiszpanii. Garstka ocalonych przywiozła ze sobą niezwykle cenny ładunek korzeni, ale dużo cenniejszy okazał się wpływ wyprawy na ustalenia naukowe. Jednoznaczne stało się, że Ziemia jest okrągła, a także o wiele większa niż się spodziewano; odkryto nieznane wyspy i dokładniej opisano zarysy kontynentów.
Bogate źródło wiadomości o wyprawie Magellana stanowi dziennik jej uczestnika, jednego z ocalałej osiemnastki, Włocha Antonio Pigafetty. Oto kilka fragmentów, które pozostawiamy bez komentarza:
Okręt "Santiago" [...] wpadł na skały, ale cała załoga jakby cudem ocalała. Dwaj marynarze przybyli do nas lądem, by zawiadomić o katastrofie. Główny dowódca posłał tam natychmiast kilku ludzi z workami sucharów. Załoga przebywała dwa miesiące w pobliżu miejsca, gdzie okręt rozbił się, aby zbierać części wraku i ładunku, jakie fale wyrzucały na brzeg. [...]
W końcu [...] odkryliśmy rzekę słodkiej wody i wpłynęliśmy do niej. Tutaj cała eskadra omal nie utonęła na skutek szalonych wichrów, jakie ją zaatakowały, powodujących wielkie wzburzenie morza. Bóg tylko nas ocalił od zagłady. [...]
W środę 28 listopada wyszliśmy z cieśniny i wypłynęliśmy na ocean, który później nazwaliśmy "Spokojnym". Żeglowaliśmy nim przez okres trzech miesięcy i dwudziestu dni, nie mając przez ten cały czas ani kęsa świeżej żywności. Suchary, jakie musieliśmy jeść, trudno było nazwać pieczywem. Były to drobne okruszki, pozostawione przez robaki, na domiar złego cuchnęły okropnie, zanieczyszczone moczem szczurów. Woda, jaką musieliśmy pić, była równie wstrętna i obrzydliwa. Głód doprowadził nas do tego, że zjedliśmy skórę, jaką owinięte były reje [...]. Skóra wystawiona na działanie wiatru, słońca i wody była tak twarda, że moczyliśmy ją pięć dni w morzu, by zmiękła, następnie gotowaliśmy w wodzie i jedli. [...]
Nie na tym koniec. Największym naszym nieszczęściem było puchnięcie dziąseł tak, że zakrywały zęby w górnej i dolnej szczęce i dotknięci tą chorobą nie mogli żuć pokarmu. 19 naszych marynarzy zmarło na tę chorobę.
Trasa podróży Magellana
1. Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
I. Kim był z pochodzenia Ferdynand Magellan?
a) Hiszpanem.
b) Francuzem.
c) Portugalczykiem.
d) Włochem.
II. Kiedy i skąd wyruszyła wyprawa Magellana?
a) w XV w. Z Marsylii.
b) 10 sierpnia 1519 r. Z Lizbony.
c) w 1520 r. Z Kadyksu.
d) w pierwszej połowie XVI w. Z Sewilli.
III. Czym jest La Platta, do której między innymi dotarą Magellan?
a) Rzeką.
b) Portem.
c) Wyspą.
d) Ujściem dwóch rzek.
IV. Dlaczego Magellan utracił dwa statki?
a) Oba zatonęły podczas burzy.
b) Jeden zatonął, a drugi ucieką do Hiszpanii.
c) Jeden zatonął, a drugi został zatopiony podczas buntu załogi.
d) Oba uciekły do Hiszpanii.
V. Jak zakończyła się wyprawa Magellana?
a) Magellan zginął, wrócił tylko jeden statek z dużym ładunkiem korzeni.
b) Nie dotarła do Wysp Korzennych, Magellan zginął, wrócił tylko jeden statek.
c) Magellan i osiemnastu marynarzy zginęło.
d) Wróciły trzy statki z korzeniami.
2. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla nauki miała wyprawa Magellana.
3. Opowiedz, z jakimi przeciwnościami losu musieli borykać się uczestnicy wyprawy Magellana.
4. Na podstawie tekstu o wyprawie Magellana powiedz, na co musi być przygotowany każdy podróżnik, odkrywca.
5. Ferdynand Magellan jako pierwszy opłynął kulę ziemską. Poszukaj informacji o innych osobach, które zrobiły coś po raz pierwszy, na przykład - kto pierwszy dotarą do bieguna północnego, kto pierwszy stanął na Księżycu, kto pierwszy zdobył najwyższy szczyt świata, Mount Everest [czytaj: Mont Ewerest], kto pierwszy przeleciał samolotem nad Atlantykiem.
Na poprzednią stronę
Na główną stronę