Adam Mickiewicz

Poloneza czas zaczšć!
(fragment Pana Tadeusza)

Poloneza czas zaczšć. Podkomorzy rusza
I z lekka zarzuciwszy wyloty kontusza,
I wšsa podkręcajšc, podał rękę Zosi
I skłoniwszy się grzecznie, w pierwszš parę prosi.
Za Podkomorzym szereg w pary się gromadzi,
Dano hasło, zaczęto taniec on prowadzi.
Nad murawš czerwone połyskajš buty,
Bije blask z karabeli, œwieci się pas suty,
A on stšpa powoli, niby od niechcenia;
Ale z każdego kroku, z każdego ruszenia
Można tancerza czucia i myœli wyczytać:
Oto stanšł, jak gdyby chciał swš damę pytać,
Pochyla ku niej głowę, chce szepnšć do ucha;
Dama głowę odwraca, wstydzi się, nie słucha,
On zdjšł konfederatkę, kłania się pokornie,
Dama raczyła spójrzeć, lecz milczy upornie;
On krok zwalnia, oczyma jej spójrzenie œledzi
I zaœmiał się na koniec, rad z jej odpowiedzi
Stšpa prędzej, poglšda na rywalów z góry
I swš konfederatkę z czaplinymi pióry
To na czole zawiesza, to nad czołem wstrzšsa,
Aż włożył jš na bakier i podkręcił wšsa.
Idzie, wszyscy zazdroszczš, biegš w jego œlady,
On by rad ze swš damš wymknšć się z gromady;
Czasem staje na miejscu, rękę grzecznie wznosi
I żeby mimo przeszli, pokornie ich prosi;
Czasem zamyœla zręcznie na bok się uchylić,
Odmienia drogę, rad by towarzyszów zmylić,
Lecz go szybkimi kroki œcigajš natręty
I zewszšd obwijajš tanecznymi skręty;
Więc gniewa się, prawicę na rękojeœć składa,
Jakby rzekł: "Nie dbam o was, zazdroœnikom biada!"
Zwraca się z dumš w czole i z wyzwaniem w oku
Prosto w tłum; tłum tancerzy nie œmie dostać w kroku,
Ustępujš mu z drogi, i zmieniwszy szyki,
Puszczajš się znów za nim.

Nie tylko graficy i zawodowi ilustratorzy tworzyli rysunki inspirowane treœciš "Pana Tadeusza". Robili to także wielcy i słynni malarze. Szczególnie chętnie malowali scenę poloneza. Obok widzicie, jak wyobrażał jš sobie pochodzšcy z niezwykle utalentowanego rodu słynny malarz, Wojciech Kossak.

Brzmiš zewszšd okrzyki:
"Ach, to może ostatni! patrzcie, patrzcie, młodzi,
Może ostatni, co tak poloneza wodzi!"
I szły pary po parach hucznie i wesoło,
Rozkręcało się, znowu skręcało się koło,
Jak wšż olbrzymi, w tysišc łamišcy się zwojów;
Mieni się cętkowata, różna barwa strojów
Damskich, pańskich, żołnierskich, jak łuska błyszczšca,
Wyzłocona promieńmi zachodniego słońca
I odbita o ciemne murawy węzgłowia.
Wre taniec, brzmi muzyka, oklaski i zdrowia!

Zosia tańczy wesoło: lecz choć w pierwszej parze,
Ledwie widna z daleka; na wielkim obszarze
Zarosłego dziedzińca, w zielonej sukience,
Ustrojona w równianki i w kwieciste wieńce,
Œród traw i kwiatów kršży niewidzialnym lotem,
Rzšdzšc tańcem, jak anioł nocnych gwiazd obrotem:
Zgadniesz, gdzie jest, bo ku niej obrócone oczy,
Wycišgnięte ramiona, ku niej zgiełk się tłoczy.
Darmo się Podkomorzy zostać przy niej sili,
Zazdroœnicy już z pierwszej pary go odbili;
I szczęœliwy Dšbrowski niedługo się cieszył,
Ustšpił jš drugiemu, a już trzeci œpieszył,
I ten, zaraz odbity, odszedł bez nadziei.
Aż Zosia, już strudzona, spotkała z kolei
Tadeusza, i dalszej lękajšc się zmiany
I chcšc przy nim pozostać, zakończyła tany.
Idzie do stołu goœciom nalewać kielichy.

Słońce już gasło, wieczor był ciepły i cichy,
Okršg niebios gdzieniegdzie chmurkami zasłany,
U góry błękitnawy, na zachód różany;
Chmurki wróżš pogodę, lekkie i œwiecšce,
Tam jako trzody owiec na murawie œpišce,
Ówdzie nieco drobniejsze, jak stada cyranek.
Na zachód obłok na kształt ršbkowych firanek,
Przejrzysty, sfałdowany, po wierzchu perłowy,
Po brzegach pozłacany, w głębi purpurowy,
Jeszcze blaskiem zachodu tlił się i rozżarzał,
Aż powoli pożółkniał, zbladnšł i poszarzał:
Słońce spuœciło głowę, obłok zasunęło
I raz ciepłym powiewem westchnšwszy usnęło.

A szlachta cišgle pije i wiwaty wznosi:
Napoleona, Wodzów, Tadeusza, Zosi,
Wreszcie z kolei wszystkich trzech par zaręczonych,
Wszystkich goœci obecnych, wszystkich zaproszonych,
Wszystkich przyjaciół, których kto żywych spamięta,
I których zmarłych pamięć pozostała œwięta!

I ja tam z goœćmi byłem, miód i wino piłem,
A com widział i słyszał, w księgi umieœciłem.