Projekt to pogłębione badanie zagadnienia (problemu) o dużej wartości poznawczej. Jego główną cechą jest zespołowa aktywność badawcza uczniów, którzy planują i wykonują pewne zadania, a następnie oceniają ich wykonanie i w ten sposób się uczą. Nauczyciel wyzwala inicjatywę, podsuwa pomysły, dyskretnie podsuwa rozwiązania. Proces nauczania realizuje się poprzez wejście uczniów w role badaczy. Metodę tę spopularyzował John Dewey, a w Polsce - Bogdan Nawroczyński.
Wielu nauczycieli, zapewne również przedszkolnych, zetknęło się już z terminem "metoda projektów". Jednak propozycje wprowadzenia jej choćby w klasach 4-6 spotyka się ze zdumieniem. Co?! Takie małe dzieci i samodzielne wykonywanie zadania od a do zet? w liceum, może w gimnazjum to tak, ale w szkole podstawowej? Zapewne więc jeszcze większe zdumienie wzbudzi w pierwszej chwili pomysł, by metodę projektów stosować już w przedszkolu. A jednak główną ideą metodyczną programu wychowania przedszkolnego KU DZIECKU jest metoda projektów właśnie.
Ku dziecku
Niewątpliwie dominująca obecnie ideą pracy dydaktyczno-wychowawczej w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej jest wspieranie różnego rodzaju aktywności dzieci jako podstawowego mechanizmu uczenia się. Pozwala to każdemu dziecku na odnoszenie sukcesów edukacyjnych, bez względu na typ inteligencji, która u niego przeważa.
Aktywność dziecka może przybierać różne formy. Podstawowe z nich to obcowanie z innymi ludźmi i działanie na przedmiotach. Kontakt z innymi otwiera przedszkolaka na świat wartości, kulturę, tradycję, wzorce społecznych zachowań. Dzięki temu uczeń poznaje i kształtuje samego siebie. Poprzez działania na przedmiotach uczy się świata materii, występujących w nim zjawisk i prawidłowości. W ten sposób poznaje rzeczywistość. A czyni to wszystko wykorzystując własną wrodzoną inteligencję - matematyczno-logiczną, językową, techniczną, przyrodniczą, artystyczną, ruchową... Należy te jego uzdolnienia wykorzystywać, by dać mu satysfakcję; należy je też rozwijać, należy w końcu stymulować rozwój pozostałych inteligencji. A do tego najlepiej nadaje się postulowane przez Jeana Piageta postawienie dziecka w roli badacza. W tej roli zainteresowany nowością uczeń myśli, poszukuje, eksperymentuje, jednym słowem - podejmuje wysiłek badawczy.
Jednak w pojedynkę przedszkolak nie jest w stanie uporać się z problemem. Jeśli umie myśleć logicznie, jego możliwości manualne będą na ogół mniejsze i na odwrót. Znakomicie sprawdzi się w roli eksperymentatora lub osoby wyciągającej wnioski, rzadko - w obu naraz. Dlatego zadanie powinno być zespołowe.
I tu dochodzimy do metody projektów, jako tej, która najlepiej służy dziecku. Projekt bowiem daje szansę wykorzystania oraz doskonalenia różnorodnych umiejętności dziecka, akcentuje jego podmiotowość, prawo do stawiania pytań, do działania, dokonywania wyborów, oceny wykonanych zadań. Oczywiście, muszą to być zadania dostosowane do możliwości małych wykonawców. Już samo przeczytanie tytułów projektów proponowanych przez program KU DZIECKU (np.: w rodzinie, w cukierni, u lekarza, Drzewo, Pogoda, Zwierzęta duże i małe, Na łące, Komputer) pozwala ocenić, że są to tematy bliskie dzieciom, związane z ich otoczeniem i ich zainteresowaniami.
Jak zrealizować projekt?
Punktem wyjścia dla projektu powinna być sytuacja problemowa, wzbudzająca zainteresowanie dzieci. Realizacja projektu przebiega w trzech etapach:
W pierwszym etapie następuje wybór tematu - pojawia się on w wyniku zainteresowań dzieci lub wynika z inicjatywy nauczyciela. Dzieci wysuwają propozycje, nauczyciel kieruje ich aktywnością, zapisuje pomysły i pytania (co wspomaga zainteresowanie dzieci czytaniem i pisaniem). W ten sposób powstaje wstępny plan działania. Jest to rodzaj siatki - graficznego przedstawienia powiązań między propozycjami i pytaniami dzieci. Na tym etapie występuje planowanie, jakie środki są potrzebne do znalezienia odpowiedzi, kogo zaprosić do współpracy, czy i jak włączyć rodziców do działania, w jaki sposób dzieci zaprezentują to, czego się nauczyły.
W drugim etapie następuje próba znalezienia odpowiedzi na postawione pytania oraz formułowanie nowych, bardziej złożonych. Dzieci na tym etapie projektu mają możliwość wykorzystania oraz doskonalenia różnorodnych umiejętności. Do najistotniejszych należą: umiejętność zadawania pytań osobom dorosłym, obserwowania, umiejętności związane ze sporządzaniem szkiców i rysunków z obserwacji. Najważniejszym elementem drugiego etapu jest aktywność badawcza dzieci, na którą składają się wyprawy z nauczycielem w teren, rozmowy z ekspertami, bezpośrednie poznawanie obiektów i zjawisk społeczno-przyrodniczych oraz korzystanie z różnych materiałów źródłowych.
W etapie trzecim istotną rolę odgrywa rozmowa podsumowująca oraz przygotowanie prezentacji. Dzieci muszą ustalić, jakimi nowo nabytymi informacjami chcą się podzielić z innymi i jak to zrobią, oraz wprowadzić swoje pomysły w życie. Nauczyciel pomaga uczniom dokonać analizy wykonanego projektu i ocenić stopień realizacji zakładanych celów.
Przykładowy wstępny plan działania (z projektu U lekarza)
