Najstarszym chyba i do dziœ podstawowym Ÿródłem wiedzy jest obserwowanie innych i ich naœladowanie. Tak nauczyliœcie się chodzić i mówić, w ten sposób nowy pracownik poznaje swoje obowišzki.
Samo obserwowanie oczywiœcie nie wystarczy - trzeba jeszcze nowo poznane umiejętnoœci wyćwiczyć. Wie o tym każdy, kto chodził na kurs tańca, uczy się grać na jakimœ instrumencie lub trenuje jakiœ sport.
Inaczej jest z wiadomoœciami, z wiedzš - wiele można przekazać ustnie, ale liczba słuchaczy będzie zawsze ograniczona. Ile osób może uczyć jeden nauczyciel? Maksymalnie kilkaset. Poza tym pamięć ludzka jest zawodna i bezcenne wiadomoœci mogš zaginšć. Ponadto rozwój wiedzy powoduje, że jeden, nawet najmšdrzejszy człowiek nie jest w stanie jej objšć w całoœci.
Dlatego każda społecznoœć ludzka, która przekroczyła pewien punkt rozwoju wiedzy, stawała przed koniecznoœciš jej utrwalania. Najlepszš jak dotšd metodš przechowywania i przekazywania wiadomoœci jest pismo.
Narody, które jš opanowały, opuœciły mroki prahistorii i wkroczyły na jasne stronice historii.
Najstarsze systemy pisma były bardzo skomplikowane. Zawierały mnóstwo znaków, których opanowanie było bardzo trudne. Nauka w starożytnym Egipcie wymagała dużo więcej wysiłku niż współczeœnie. W tak skomplikowany sposób pisze się do dziœ w Chinach.
Dlatego powstanie pisma alfabetycznego, czyli takiego, które wykorzystuje niewielkš iloœć znaków (liter) do tworzenia nieskończonej iloœci słów, była ogromnym przełomem w historii ludzkoœci. Pismem alfabetycznym napisany jest ten tekst, takim samym pismem posługujecie się w szkole. Jego podstawš jest alfabet wykorzystywany w starożytnym Rzymie, zwany łacińskim.
Równie ważnym czynnikiem powszechnoœci wiadomoœci jest materiał, na którym sš one zapisywane. Jeœli jest on drogi, dostęp do wiedzy majš tylko ludzie bogaci. Dlatego kolejnym niezwykle ważnym odkryciem była umiejętnoœć wytwarzania papieru. Jednak dopiero odkrycie druku, które miało miejsce ponad pięćset lat temu, umożliwiło zdobywanie wiedzy przez znacznš liczbę osób.
Od ponad pięciuset lat głównym noœnikiem wiedzy jest ksišżka w kształcie zbliżonym do tego, jaki znamy obecnie. I tak będzie zapewne jeszcze przez wiele lat.
Co trzeba umieć, by korzystać z ksišżki jako Ÿródła wiedzy? Niewštpliwie podstawš jest umiejętnoœć czytania, ale to nie wszystko. Trzeba czytać ze zrozumieniem, to znaczy rozumieć poszczególne słowa, zdania i większe fragmenty tekstu. Trzeba też umieć korzystać z ksišżki w sposób œwiadomy.
Nie zawsze musimy przeczytać całš ksišżkę, by zdobyć potrzebnš nam wiedzę. Co zrobić, by nie wertować opasłego tomu w całoœci? Oczywiœcie - zajrzeć do spisu treœci.
A co zrobić, gdy nie rozumiemy jakiegoœ słowa? Często autor ksišżki przewiduje nasze trudnoœci i wytłumaczenie znajdziemy w przypisie, czyli dodatkowym tekœcie umieszczonym na dole strony lub z jej boku.
Jeœli autor o tym nie pomyœlał, nie należy załamywać ršk. Trzeba spróbować zrozumieć całe zdanie i domyœlić się znaczenia nieznanego nam słowa. Często także nie będzie to wyraz na tyle istotny w tekœcie, żebyœmy bez niego nie mogli pojšć sensu całoœci.
Kiedy uważamy, że bez wytłumaczenie tego jednego słowa nie zrozumiemy tekstu, sięgamy po słownik. Tak jak istniejš słowniki np. Angielsko-polskie, tak istniejš słowniki języka polskiego. Znajdziemy w nich znaczenie większoœci wyrazów istniejšcych w naszej mowie.
Jeœli rozumiemy wszystkie słowa, ale nie wiemy nic na temat ludzi, miejsc czy wydarzeń, o których jest mowa w tekœcie, pomaga nam encyklopedia. Encyklopedie zawierajš krótkie notatki na temat wszystkich dziedzin wiedzy. Najlepsza obecnie polska encyklopedia to szeœciotomowa Nowa encyklopedia powszechna PWN.
Dobrzy by było, gdyby każdy z was miał w domu Mały słownik języka polskiego i Encyklopedię popularnš. Jeœli jest to niemożliwe, znajdziecie te ksišżki w bibliotece szkolnej, a może także klasowej.
Zarówno encyklopedie, jak i słownik zawierajš hasła ułożone w kolejnoœci alfabetycznej, dlatego tak ważna jest znajomoœć alfabetu na pamięć i na wyrywki.
A co z komputerem? - zapytacie. Niewštpliwie komputer jest bardzo pożytecznym narzędziem, ale także w nim mamy do czynienia z pismem. Po pierwsze - komputer jest znakomitš maszyna do pisania. Zapytajcie osób, które używajš programu Word 8, przy pomocy którego został napisany ten tekst.
Po drugie - we wszystkich programach do nauki np. języka polskiego rysunki i filmy stanowiš tylko dodatek do informacji przekazywanej przy pomocy pisma.
Po trzecie - korzystanie ze œwiatowej sieci komputerowej zwanej Internetem, nie jest możliwe bez umiejętnoœci czytania i pisania, na dodatek - często trzeba znać język obcy (głównie angielski).
Komputer jest znakomitš, niezwykle ułatwiajšcš zdobywanie wiadomoœci maszynš i niczym więcej. Niewštpliwie istnieje bardzo wiele godnych polecenia komputerowych programów edukacyjnych i encyklopedii zwanych multimedialnymi ponieważ zawierajš teksty, zdjęcia, nagrania i filmy. Oczywiœcie, gry komputerowe służš tylko rozrywce.
Umiejętnoœć czytania nie jest potrzebna do korzystania z telewizji. Telewizja daje szanse nie tylko oglšdania filmów i najnowszych wiadomoœci z kraju i ze œwiata. To także wiele godzin programów edukacyjnych - przyrodniczych, geograficznych, historycznych i innych. W szczególnie dobrej sytuacji sš posiadacze anten satelitarnych i telewizji kablowej, ponieważ przy ich pomocy można odbierać wiele kanałów nadajšcych wyłšcznie programy przekazujšce wiedzę, Ale i telewizje ogólnodostępne emitujš wiele wartoœciowych filmów czy wywiadów.
Telewizja ma jednš wadę - wiadomoœci przez niš przekazywane przyswajane sš biernie. Widz siedzi przed odbiornikiem, a stacja podaje mu wiedzę jak na tacy. Po takim pokazie niewiele zostaje w głowie - pojedyncze obrazy, melodie. Ponadto jesteœmy skazani na to, co jest w programie. Na pewno nie raz doœwiadczyliœcie sytuacji, ze telewizja pokazała jakiœ program dosłownie kilka dni po tym, jak był on wam potrzebny.
Ksišżka nie ma tych ograniczeń, możemy po niš sięgnšć zawsze i wszędzie, możemy jš przekartkować lub przeczytać od deski do deski, najciekawsze fragmenty możemy przepisać i mieć cišgle przy sobie.
I ostatni argument - czy wyobrażacie sobie robienie œcišgawek na podstawie programu telewizyjnego?


1. Czy na pewno znasz alfabet? Jaka litera występuje przed literš r, a jaka po g? Gdzie mieszczš się litery: š, ć, ę, ł, ń, ó, œ, ż, Ÿ? SprawdŸcie w parach swoje wiadomoœci.
2. W jakiej ksišżce będziesz szukał wytłumaczenia następujšcych słów:
- pismo łacińskie,
- multimedialny,
- Internet,
- egipskie pismo,
- hieroglify,
- Gutenberg,
- pergamin.
Które z nich znajdziesz w encyklopedii, a które w słowniku języka polskiego? Uszereguj je w kolejnoœci alfabetycznej i sprawdŸ, czy miałeœ rację.
3. Wskaż w tekœcie słowa, których nie rozumiesz. Z jakiego Ÿródła skorzystasz, by poznać ich znaczenie?
4. Ze słownika języka polskiego i encyklopedii możecie korzystać w bibliotece. Jaki natomiast słownik powinien mieć każdy z was do codziennego użytku? Czy rzeczywiœcie korzystasz z niego?
5. Oto przykład hasła ze słownika języka polskiego. Przeczytaj je i powiedz, jakich informacji możesz zaczerpnšć z tego słownika.
litera ~erze, ~er "znak graficzny głoski, właœciwy pismom alfabetycznym": Drukowane, pisane litery. Koœlawe, kształtne litery. Wybić, wyryć, wytłoczyć litery.
Δ Wielka litera "litera większego formatu i innego kształtu w stosunku do małej, stawiana wg pisowni polskiej na poczštku nazwy i wyrazu rozpoczynajšcego nowe zdanie": Pisać wyraz wielkš literš. Zaczynać zdanie od wielkiej litery.
Δ Małe litery "litery mniejszego formatu, którymi wg pisowni polskiej pisze się tekst":
Δ Litery rozstrzelone "litery pisane lub drukowane w odstępach większych niż normalnie"
Δ Martwa litera "ustawa, zarzšdzenie niewykonywane, nierespektowane, pozostajšce jedynie na papierze"
Δ Litera prawa "dosłowne brzmienie tekstu prawnego"
Δ Łykać litery "czytajšc opuszczać niektóre głoski"
Δ Składać litery "zaczynać czytać, sylabizować"
6. Napisz rozstrzelonym pismem, co to sš rozstrzelone litery.
7. Odpowiedz na pytania, czy łykasz litery, czy przeszedłeœ już etap składania liter.
8. Zobacz w bibliotece lub księgarni, jakie jeszcze istniejš słowniki. Wyjaœnijcie na lekcji, jak możecie je wykorzystać.
9. SporzšdŸ alfabetycznš listę imion uczniów twojej klasy.
10. Powiedz, pisowni których słów nie musisz szukać w słowniku ortograficznym. Wyjaœnij, dlaczego.
góra, słów, szukać, brzydko, brzózka, wóz, bazgrze

Podręcznik 4 klasy

Język polski w szkole

Kanon literatury dla dzieci

Strona główna