Rycerskie ideały

Tekst 1

- Królestwo powiada się chrześcijańskim - odparł zimno Krzyżak - A obyczaje są w nim pogańskie...
Na to podnieśli się groźni rycerze, potężni, sławni, zwycięscy w wielu bitwach, w wielu turniejach. A Zawisza Czarny, najsłynniejszy między słynnymi, wzór rycerzy, zwrócił zmarszczone czoło do Lichtensteina i rzekł:
- Nie poznaję cię, Kunonie. Jakże możesz, rycerzem będąc, hańbić wspaniały naród, gdy wiesz, że jako posłowi żadna ci za to kara nie grozi?
Lecz Kuno wytrzymał spokojnie groźne spojrzenia i odrzekł zwolna, dobitnie:
- Nasz Zakon, zanim od Prus przybył, wojował w Palestynie, ale tam nawet i Saraceni posłów szanowali. Wy jedni ich nie szanujecie - I dlategom obyczaj wasz nazwał pogańskim. Wczoraj napadł mnie jeden wasz rycerz, i choć z krzyża na płaszczu łacnie mógł poznać, ktom jest - na życie moje godził.
Zbyszko usłyszawszy te słowa pobladł mocno i mimo woli spojrzał na króla, którego twarz była wprost straszna. Jaśko z Tęczyna zdumiał się i rzekł:
- Możeż to być?
- Zapytajcie pana z Taczewa, któren był świadkiem przygody.
Wszystkie oczy zwróciły się na Powałę, który stał przez chwilę mroczny ze spuszczonymi powiekami, po czym rzekł:
- Tak jest!...
Usłyszawszy to, rycerze poczęli wołać: - Hańba! hańba!
- Czemuś ty go nie ubił? - zagrzmiał król.
- Bo głowa jego do sądu należy - odparł Powała.
- Uwięziliście go? - spytał kasztelan z Tęczyna.
- Nie, bo na cześć rycerską poprzysiągł, że się stawi.
- I nie stawi się! - zawołał szyderczo Kuno, podnosząc głowę.
Wtem jakiś młody, smutny głos ozwał się niedaleko za plecami Krzyżaka:
- Nie daj Bóg, abych ja hańbę od śmierci wolał. Jam to uczynił: Zbyszko z Bogdańca.

na podstawie Krzyżaków H. Sienkiewicza

1. W jakiej roli rycerz krzyżacki był w Polsce?
a) Jeńca.
b) Sędziego.
c) Zwierzchnika polskich rycerzy.
d) Posła.

2. Kto był świadkiem zajścia między Krzyżakiem a Zbyszkiem z Bogdańca?
a) Król.
b) Zawisza Czarny.
c) Powala z Taczewa.
d) Jaśko z Tęczyna.


3. Dlaczego twarz króla, który usłyszał o postępku Zbyszka, "była wprost straszna"?
a) Król zdenerwował się na Zbyszka.
b) Król zdenerwował się na Krzyżaka.
c) Król zmartwił się o Zbyszka.
d) Żadna powyższa odpowiedź nie jest prawidłowa.

4. Potoczna nazwa Krzyżacy na określenie rycerzy Zakonu Najświętszej Marii Panny pochodziła od:
a) tego, że wciąż chcieli przysięgać na święty Krzyż.
b) wielkich srebrnych krzyży, które nosili na piersiach.
c) krzyża na płaszczach rycerzy.
d) tego, że osaczali ofiarę podobnie jak pająk krzyżak.

5. W którym momencie Krzyżak obraził Zbyszka z Bogdańca?
a) Gdy opowiedział o zachowaniu Zbyszka.
b) Gdy nazwał zachowanie Zbyszka pogańskim.
c) Gdy wyraził podejrzenie, że Zbyszko nie stawi się na sąd.
d) Prawidłowe są odpowiedzi a i B.

6. Słowo "łacnie" w zdaniu: "i choć z krzyża na płaszczu łacnie mógł poznać, ktom jest" oznacza:
a) ładnie.
b) łatwo.
c) po łacinie.
d) zacnie, grzecznie.

7. Słowo "łacnie" to archaizm. Który zbiór zawiera same archaizmy?
a) Łacnie, ktom, abych, ktoren.
b) Łacnie, ktom, abych, rycerze.
c) Łacnie, ktom, ktoren, hańbić.
d) Łacnie, ktoren, abych, poseł.

8. Krzyżacy, z których pochodzi cytowany fragment, to powieść. Na podstawie tego fragmentu można na pewno wykazać następujące cechy powieści:
a) narrator, bohaterowie, wydarzenia, znaczna objętość.
b) narrator, bohater główny, bohaterowie drugoplanowi, bohaterowie epizodyczni.
c) narrator, bohaterowie, wydarzenia, proza.
d) bohater główny, bohaterowie drugoplanowi, bohaterowie epizodyczni, znaczna objętość.

Tekst 2.

Zawisza Czarny z Garbowa (ok. 1380-1428), sławny polski rycerz, niepokonany w licznych turniejach, symbol cnót rycerskich.
Wielokrotnie brał udział w wyprawach przeciwko Turkom, występując w szeregach rycerstwa króla Węgier, Zygmunta Luksemburskiego, z którego dworem był przez lata związany.
Na wieść o szykującej się ostatecznej rozprawie z Krzyżakami powrócił do kraju. Brał udział w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r. (niewykluczone, że to właśnie Zawisza w krytycznym momencie bitwy uratował królewski sztandar, choć nie ma na to wyraźnych dowodów).
W 1412 r. Uczestniczył wraz z królem Władysławem Jagiełłą w uroczystym zjeździe monarchów w Budzie.
W 1415 r. pokonał w głośnym pojedynku Jana z Aragonii, najsłynniejszego rycerza zachodniej Europy.
Uczestniczył w wyprawie Zygmunta Luksemburskiego na Turków i osłaniał odwrót władcy z pola bitwy pod Gołąbcem; król Zygmunt posłał łódź dla Zawiszy i nakazał mu w nią wsiąść. Rycerz postanowił pozostać ze swoimi towarzyszami na polu bitewnym. Odesłał łódź i ruszył z dwoma pieszymi przeciw tureckiemu wojsku. Został otoczony przez wroga i wzięty do niewoli. Jak mówi legenda, między dwoma rycerzami tureckimi wywiązał się spór o to, czyim jeńcem jest Zawisza. Podczas kłótni jeden z nich wyjął miecz i obciął głowę polskiemu rycerzowi.
Postać Zawiszy Czarnego szybko obrosła w legendę, i to wyjątkową legendę, bo opartą na faktach. Dla wielu pokoleń Polaków Zawisza stał się jednym z najbardziej popularnych bohaterów narodowych, przede wszystkim symbolem niewzruszonej odwagi, nadzwyczajnej słowności i lojalności. Słynne stało się powiedzenie: "Polegaj jak na Zawiszy".

na podstawie http://pl.wikipedia.org/wiki/Zawisza_Czarny_z_Garbowa

9. Zawisza Czarny żył
a) w XV wieku.
b) w XIV wieku.
c) na przełomie XIV i XV wieku.
d) na przełomie XIII i XIV wieku.

10. W bitwie pod Grunwaldem Zawisza Czarny:
a) być może uratował sztandar królewski.
b) uratował sztandar królewski.
c) zapewne uratował sztandar królewski.
d) na pewno uratował sztandar królewski.

11. Zawisza Czarny zginął w walce z:
a) Krzyżakami.
b) Węgrami.
c) Turkami.
d) Polakami.

12. Bitwa pod Gołąbcem miała miejsce w:
a) 1428 roku.
b) 1415 roku.
c) 1412 roku.
d) 1410 roku.

13. Stwierdzenie "na Leszku polegaj jak na Zawiszy" oznacza, że:
a) Leszek nie ucieka przed niebezpieczeństwem.
b) Leszek nigdy nie porzuca przyjaciół.
c) Leszek nigdy nie łamie danego słowa.
d) Każde z tych zdań może być prawdziwe.


14. Tekst 2. to:
a) opowiadanie.
b) charakterystyka.
c) bajka.
d) notatka encyklopedyczna.

15. Wyrazem podstawowym dla wyrazu "pozostać" jest:
a) zostać.
b) pozostały.
c) zostawić.
d) pozostawić.

16. Skróć tekst 2. tak, aby zachować wszystkie ważne informacje i użyć nie więcej niż 50 słów. Możesz używać symboli rysunkowych.

.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

Tekst 3

Strzelać w oczy człowieka

Pamięci Wieśka Rosińskiego

Miał piętnaście lat,
był najlepszym uczniem z polskiego.
Biegł z pistoletem
na wroga.

Zobaczył oczy człowieka,
powinien był strzelić w te oczy.
Zawahał się.
Leży na bruku.

Nie nauczyli go
na lekcjach polskiego
strzelać w oczy człowieka.

Anna Świrszczyńska, z tomu: Budowałam barykadę

17. Bohater utworu Anny Świrszczyńskiej zginął:
a) w bitwie pod Grunwaldem.
b) w bitwie pod Gołąbcem.
c) podczas wojny w obronie Konstytucji 3 maja.
d) w powstaniu warszawskim podczas II wojny światowej.

18. Co łączy Zawiszę Czarnego i Wieśka Rosińskiego?
a) Obaj walczyli za Ojczyznę.
b) Obaj w sposób rycerski walczyli za Ojczyznę.
c) Obaj zginęli za Polskę.
d) Nic ich nie łączy.

19. Utwór Anny Świrszczyńskiej to:
a) fragment powieści.
b) wiersz.
c) notatka biograficzna.
d) opowiadanie.

20. Synonimem dla słowa "bruk" użytego w wersie "Leży na bruku" jest słowo:
a) ulica.
b) chodnik.
c) beton.
d) kamień.

21. Oto fragment programu TV. W którym programie znajdziesz informacje o Zawiszy Czarnym?
a) Pod żaglami "Zawiszy Czarnego" - film dokumentalny.
b) Zawisza Czarny i jego czasy - program historyczny.
c) "Krzyżacy" - polski film fabularny (1960), reż. A. Ford.
d) Zawisza Czarny w poezji - wywiady z polskimi poetami.

22. Napisz opowiadanie, w którym współczesny bohater zachowa się po rycersku. Twoja praca musi zająć połowę dostępnego miejsca.

.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

KARTOTEKA SPRAWDZIANU "Rycerskie ideały"

1 d, 2 c, 3 a, 4 c, 5 c, 6 b, 7 a, 8 c, 9 c, 10 a, 11 c, 12 a, 13 d, 14 d, 15 a, 17 d, 18 c, 19 b, 20 a, 21 b - Przyznajemy po 1 punkcie za każdą prawidłową odpowiedź.

16np.: Zawisza Czarny (ok. 1380-1428), niepokonany rycerz, symbol cnót. 1410 (Grunwald) uratował królewski sztandar (niewykluczone). 1415 pokonał słynnego Jana z Aragonii. Osłaniał odwrót Zygmunta Luksemburskiego pod Gołąbcem, zginął w niewoli. Symbol odwagi, słowności, lojalności. "Polegaj jak na Zawiszy". Dopuszczalne są notatki graficzne. Punkty odejmujemy za brak wiadomości lub za ich nadmiar. 0-2
23_1 Wypowiedź całkowicie nie na temat 0
Wypowiedź częściowo zgodna z tematem (akcja toczy się współcześnie, zachowanie bohatera jest pozytywne) 1
Wypowiedź w pełni zgodna z tematem 2
23_2 Brak cech opowiadania 0
Praca posiada niektóre cechy opowiadania (narrator, szczątkowa akcja) 1
Praca posiada wszystkie cechy opowiadania 2
23_3 Spójność tekstu 0-1
23_4 Poprawność językowa (dopuszcza się 2 błędy) 0-1
23_5 Poprawność ortograficzna (dopuszcza się 2 błędy) 0-1
23_6 Poprawność interpunkcyjna (dopuszcza się 3 błędy) 0-1
Pracy, która nie zajęła połowy objętości, nie punktujemy.

Przeliczenie na oceny
31 - celująca
30 - 25 - bardzo dobra
24 - 20 - dobra
19 - 15 - dostateczna
14 - 10 - dopuszczająca
9 i mniej - niedostateczna