ENCYKLOPEDIA PEDAGOGIKI
(wersja pełna)
|
Akademia Muzyczna im. F. Chopina w Warszawie wyższa szkoła muzyczna, najstarsza i największa w Polsce, a także jedna z najstarszych w Europie. W dziejach warszawskiej Uczelni pamiętną datą jest rok 1810. Zbiegły się w nim dwa wydarzenia: w tym roku urodził się patron Uczelni - Fryderyk Chopin, a Wojciech Bogusławski założył przy Teatrze Narodowym Szkołę Dramatyczną dla aktorów i śpiewaków tego Teatru. Przemiany ówczesnej szkoły dramatycznej w uczelnię dokonał Józef Elsner, znakomity kompozytor, dyrygent i pedagog. W 1821 roku szkoła przyjęła nazwę Instytutu Muzyki i Deklamacji czyli Konserwatorium i stała się częścią Oddziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego w Polsce. W 1826 roku Instytut został podzielony na dwie jednostki: Szkołę Główną Muzyki (działającą w strukturze Uniwersytetu) oraz szkołę obejmującą kształcenie podstawowe i średnie (Szkoła Dramatyczna i Śpiewu). W latach 1826-1829 studentem Szkoły Głównej był Fryderyk Chopin. Uczelnia przeżywała wiele przeobrażeń związanych ściśle z losami kraju i miasta. Wszystkie zrywy narodowe prowadziły do ograniczenia lub likwidacji instytucji kulturalnych, co nie ominęło warszawskiej uczelni muzycznej. Szkoła Główna Muzyki przestała istnieć w 1831 roku, po rozwiązaniu Uniwersytetu Warszawskiego. Dopiero po trzydziestu latach, w 1861 roku, spuściznę po Szkole Głównej Muzyki podjął założony przez Apolinarego Kątskiego Instytut Muzyczny, który działał do 1918 roku. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Uczelnia została upaństwowiona i otrzymała nazwę Konserwatorium. Działała nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej. W okresie okupacji hitlerowskiej, pod nazwą Staatliche Musikschule in Warschau, realizowała program przedwojennego Konserwatorium. W 1946 roku Uczelnia otrzymała nazwę Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej, a w 1962 roku - status akademicki. W 1974 roku powołano Filię PWSM w Białymstoku. Imię Fryderyka Chopina Szkoła przyjęła wraz z nazwą Akademia Muzyczna, w roku 1979. Wydział Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki; Fortepianu, Klawesynu i Organów; Instrumentalny; Wokalny; Edukacja Muzyczna; Reżyserii Dźwięku Akademia Umiejętności Akademia Umiejętności została utworzona w r. 1872, w wyniku przekształcenia istniejącego od 1815 r. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Choć formalnie ograniczona do zaboru austriackiego, pełniła od początku rolę ogólnopolskiej instytucji naukowej i kulturalnej. Jej działalność wykraczała bowiem poza zabór austriacki, skupiając badaczy z całej Polski i wielu innych krajów. Wyrazem promieniowania Akademii poza granice zaborów było przekazanie na jej własność (1893) zbiorów Biblioteki Polskiej w Paryżu, największej kolekcji poloników zgromadzonych przez Wielką Emigrację, także utworzenie jej stacji w Paryżu, a już wcześniej Ekspedycji Rzymskiej (corocznych wyjazdów do archiwów rzymskich). Po pierwszej wojnie światowej, przemianowana na Polską Akademię Umiejętności, stała się niezależną od państwa, oficjalną reprezentacją nauki polskiej, także wobec międzynarodowych organizacji naukowych, będąc m. In. członkiem-założycielem Union Académique Internationale. Okres międzywojenny był czasem największej aktywności PAU, przede wszystkim wydawniczej (publikowano wówczas ponad 100 serii wydawniczych, wśród nich monumentalny Polski Słownik Biograficzny). Powstała też Stacja Naukowa w Rzymie. Działalność PAU w tym samym zakresie była kontynuowana po okupacji niemieckiej do r. 1952, kiedy jej agendy i majątek zostały przejęte decyzją władz na rzecz utworzonej wówczas Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. PAU nie została jednak rozwiązana, tak że działalność jej mogła być podjęta zaraz po transformacjach ustrojowych r. 1989. Akademia Zamojska Zorganizowanie Akademii przewidywał Jan Zamoyski od razu w zakładanym mieście. Już w 1581 istniała szkoła kierowana przez zdolnego filozofa ks. Jana Herbesta, przekształcona jednak w 1584 w szkołę parafialną przy kościele św. Krzyża na Przedmieściu Lwowskim. Dopiero w 1589 powstała bardziej ambitna szkoła średnia - gimnazjum kierowane przez trzy lata przez łacińsko - polskiego poetę Sebastiana Klonowicza (Acernusa) z Lublina. Doradcą Zamoyskiego i współorganizatorem Akademii był znakomity poeta nadworny Szymon Szymonowic ( Szymon Bedoński ze Lwowa, znany wówczas jako, Simonides ), który zwerbował z Krakowa 3 pierwszych profesorów i przyczynił się do uruchomienia w 1594 drukarni. Publiczne ogłoszenie o powstaniu Akademii wydał Zamoyski 5 IV 1594. Kilka miesięcy później papież Klemens VIII zatwierdzając bullę powołania uczelni przydał swój herb rodowy Aldobrandinich do godła Akademii. Z okazji uroczystego otwarcia uczelni (3 III 1595) Zamoyski wydał "Odezwę do Polaków". W akcie fundacyjnym z 5 VII 1600 zawarte są słynne słowa: "Takie są rzeczpospolite jakie ich młodzieży chowanie". Akademia Zamojska w intencji fundatora miała być szkołą obywatelską przeznaczoną dla młodzieży szlacheckiej przygotowującej się do służby państwowej. Strukturę uczelni wzorował Zamoyski na słynnej szkole Sturma w Strasburgu, do której w młodości sam uczęszczał. Zamoyski określił strukturę organizacyjną i szczegółowy program nauczania w akcie fundacyjnym Akademii wydanym w 1600. Studia były dwustopniowe: stopień niższy wstępny (classes inferiores) i normalny wyższy (classes superiores). Językami wykładowymi była łacina i greka. Początkowo zostały utworzone 3 wydziały: filozoficzny, prawniczy i medyczny. Katedr utworzono 7; ich uposażenie było połączone, z kanoniami przy kolegiacie zamojskiej. Pierwszym rektorem Akademii był Melchior Stefanides. Organizacyjno - prawne połączenie przez fundatora uczelni z kolegiatą, oszczędne, ale zgoła średniowieczne ( scholastyk nadzorował Akademię z ramienia kapituły ), odbiło się ujemnie na dalszych losach Akademii. Uczelnia miała od początku charakter katolicki i nastawiona była na zyskiwanie dla katolicyzmu młodzieży innowierczej i schizmatyckiej z pd., wsch. Ziem Rzeczypospolitej. W 1603 powstała katedra teologii i prawa kanonicznego, a jej profesor Dominik Convalis, franciszkanin z Neapolu, został pierwszym cenzorem ksiąg. Wbrew intencjom fundatora zmienił się szybko charakter uczelni ze stanowoszlacheckiego na plebejski, z liczną młodzieżą pochodzenia mieszczańskiego. W 1607 -09 wśród 237 nowo przybyłych studentów młodzież szlachecka stanowiła zaledwie 5%. Wysoki poziom uczelni zapewniało za czasów Jana Zamoyskiego grono 15 profesorów, wśród których byli wybitni uczeni : obok wszechstronnie wykształconego Stefanidesa - prawnik Tomasz Drezner ( autor cenionych prac z dziedziny prawa polskiego ), filozof Adam Burski ( zajmował się logiką i metodologią nauki ), medyk Ursinus - Jan Niedźwiecki ( autor rozprawy o układzie kostnym człowieka ). Okres świetności Akademii był krótki, trwał do ok. 1620. Mimo, że uczelnia korzystając z praw uniwersyteckich, zaczęła nadawać od 1639 doktoraty z prawa, nie podniosło to jej prestiżu. Jako absolwenci opuszczali jej mury przede wszystkim prawnicy - notariusze. Kwitły jedynie popisy oratorskie oraz teatr akademicki. Pisanie panegiryków na cześć Zamoyskich i innych możnych stało się głównym i ulubionym, bo intratnym zajęciem wielu profesorów. Nie wykazywali należytej troski o Akademię ordynaci, spadkobiercy Jana Zamoyskiego. Profesorowie kanonicy bardziej pilnowali swoich beneficjów kościelnych niż dydaktyki akademickiej, wyznaczając zastępców do prowadzenia wykładów. Całkowity rozkład życia akademickiego stwierdzili biskupi chełmscy, pełniący funkcję kanclerzy uczelni, wizytujący Akademię Zamojską w 1663 i 1678. Reforma przeprowadzona w 1746 przez delegata Stolicy Apostolskiej bpa Jerzego Lascarisa nieco dźwignęła uczelnię, ale nie na długo. W 1784 Akademia Zamojska została zamknięta przez zaborcze władze austriackie, które utworzyły w jej miejsce Liceum Królewskie, przekształcone na przełomie XVIII i XIX w. W Szkołę Wojewódzką im. Zamoyskich. Pod światłym patronatem ordynatów: Andrzeja, kanclerza wielkiego koronnego oraz Stanisława Kostki Zamoyskich szkoła osiągnęła bardzo wysoki poziom. Miała laboratorium fizyczne, gabinet mineralogiczny zorganizowany staraniem S. Staszica i salę rysunkową ( zajęcia prowadził Benedykt Ittar ). Na zakończenie roku szkolnego ogłaszano konkursy. Znakomity rozwój Szkoły Wojewódzkiej przerwały działania wojenne w 1809. Po dwuletniej przerwie reaktywowano Szkołę, ale już na nowym miejscu, w Szczebrzeszynie. Państwowe Gimnazjum męskie w Zamościu zostało otwarte w czasie i wojny światowej w 1916, podczas okupacji austriackiej. W 1918 - 19 pracował tu jako nauczyciel Maciej Rataj, wybitny działacz ruchu ludowego, marszałek Sejmu RP ( tablica pamiątkowa na fasadzie ). W 1919 dzięki inicjatywie prof. Stefana Milera powstał pierwszy w Polsce Szkolny Ogród Przyrodniczy "ZOO", a dzięki staraniom prof. Michała M. Pieszki przy gimnazjum w1933 - 36 znalazło miejsce skromne muzeum. W powojennym i Państwowym Liceum im. Jana Zamoyskiego, gdzie pobiera naukę ok. 1000 uczniów, wyrazem przywiązania do tradycji historycznej jest bogata izba pamiątek. W gmachu Akademii ma swoją siedzibę Centrum Kształcenia Ustawicznego Kuratorium Oświaty i Wychowania - instytucja zajmująca się kształceniem dorosłych. ASP, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie jest najstarszą wyższą uczelnią artystyczną w Polsce. Powstała ona w roku 1818 i funkcjonowała pierwotnie jako Szkoła Rysunku i Malarstwa w ramach Oddziału Literatury Uniwersytetu Jagiellońskiego (założonego w roku 1364). Po usamodzielnieniu się w roku 1873 przyjęła ona miano Szkoły Sztuk Pięknych a jej dyrektorem został wybitny polski malarz historyczny Jan Matejko (1838 - 1893), obecny patron uczelni, który miał zasadnicze znaczenie w ukształtowaniu krakowskiego środowiska artystycznego i wykształcił wielu wybitnych uczniów. Po jego śmierci ważną rolę odegrał pierwszy rektor: Julian Fałat, wybitny malarz pejzażysta, zasłużony jako reformator uczelni, która za jego czasów uzyskała rangę szkoły wyższej i nazwę Akademii Sztuk Pięknych. W okresie, kiedy w sztuce europejskiej panował powszechnie modernizm, na wydziale malarstwa uczyli najwybitniejsi polscy artyści: Leon Wyczółkowski, Teodor Axentowicz, Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Jan Stanisławski, Józef Mehoffer a później po 1905 roku Józef Pankiewicz, Ferdynand Ruszczyc i Wojciech Weiss. Akademia stała się wówczas głównym centrum polskiego życia artystycznego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918) zorganizowany został Komitet Paryski (później Oddział krakowskiej Akademii w Paryżu), który miał wielki wpływ na rozwój i promocję sztuki polskiej, podejmowano też próby podziału uczelni na wydziały. Po II Wojnie Światowej istniały w Krakowie dwie wyższe uczelnie artystyczne. Po ich połączeniu w roku 1950 powstała Akademia Sztuk Plastycznych (od roku 1979 Akademia Sztuk Pięknych imienia Jana Matejki). ASP, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie Pierwszy projekt założenia w Warszawie ASP opracował 1766 M. Bacciarelli na zamówienie króla Stanisława Augusta. Do założenia akademii ostatecznie nie doszło, ale jej funkcję pełniła pracownia M. Bacciarellego (tzw. Malarnia), istniejąca jeszcze po rozbiorach. 1816-1831 istniał Oddział Sztuk Pięknych zlikwidowanego po powstaniu listopadowym Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Jego profesorami byli m.in.: M. Bacciarelli, A. Blank, A. Brodowski, Z. Vogel. 1844-1864 (formalnie do 1866) działała Szkoła Sztuk Pięknych, w której nauczali m. In. Ch. Breslauer, R. Hadziewicz, J.F. Piwarski, M. Zaleski. 1865 powstała Klasa Rysunkowa, którą kierował C. Lachnicki, a nauczali m.in. J. Suchodolski, J. Simmler, A. Lesser, W. Gerson, A. Kamiński i kilku profesorów z dopiero co zamkniętej Szkoły Sztuk Pięknych. 1904 utworzono nową Szkołę Sztuk Pięknych, która za czasów rektora T. Pruszkowskiego została przekształcona 1932 w ASP. 1920 dyr. Szkoły Rysunkowej (powstałej z Klasy Rysunkowej) został W. Skoczylas, który przeobraził ją w Miejską Szkołę Sztuk Zdobniczych i Malarstwa (od 1945 pod nazwą Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych). W okresie okupacji obie uczelnie były zamknięte, reaktywowane po wyzwoleniu, 1950 połączone pod nazwą Akademii Sztuk Plastycznych. 1957 przywrócono nazwę ASP. AWF, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Piłsudskiego w Warszawie Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie jest największą w Polsce uczelnią akademicką kształcącą nauczycieli wychowania fizycznego, trenerów, specjalistów z zakresu rehabilitacji, rekreacji i turystyki; stanowiącą silne centrum badań i kształcenia kadr naukowych w dziedzinie kultury fizycznej i pełniącą ważną rolę ośrodka sportu kwalifikowanego i upowszechniania kultury fizycznej. Powstała w 1929 roku jako Centralny Instytut Wychowania Fizycznego wojskowa szkoła zawodowa z programem dwuletnich studiów dla mężczyzn i kobiet, ale już w roku akademickim 1935/36 studia w CIWF przedłużono do trzech lat. W 1935 roku nadano uczelni imię jej Fundatora Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. W 1938 roku przekształcono w wojskową szkołę akademicką Akademię Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego i przyznano prawo nadawania jej absolwentom stopnia magistra wychowania fizycznego. Kierunek wychowania fizycznego, Kierunek turystyki i rekreacji, Wydział Rehabilitacji Biblioteka Załuskich działająca 1747-95 w Warszawie, pierwsza pol. biblioteka nar. I jedna z najwcześniej na świecie udostępniających zbiory publiczności, ufundowana przez braci A.S. (1695-1758) i J.A. Załuskich (1702-1774); 1774 przejęta przez państwo, powierzona Komisji Edukacji Nar. (p.n. Biblioteka Rzeczypospolitej Załuskich zwaną); od 1780 na mocy uchwały sejmu otrzymywała pierwszy w Polsce egzemplarz obowiązkowy; jedna z największych bibliotek w ówczesnej Europie; 1794 liczyła ok. 400 tys. druków, ok. 20 tys. rękopisów, ponad 40 tys. sztychów; z wywiezionych 1795 do Petersburga zbiorów utworzono Cesarską Bibliotekę Publ. (ob. Rosyjska Biblioteka Narodowa); w wyniku traktatu ryskiego (1921) część zbiorów rewindykowano i 1928 włączono do Biblioteki Nar.; 1944 niemal całkowicie zniszczone. Collegium Nobilium internatowa szkoła średnia w Warszawie, prowadzona przez pijarów, zał. 1740 przez S. Konarskiego; przeznaczona dla synów magnatów i bogatej szlachty, miała ich wychowywać, jako przyszłą elitę społeczeństwa, w poczuciu obywatelskiej odpowiedzialności za losy kraju; nowatorstwem programowym i wychowawczym wyróżniała się spośród innych ówczesnych szkół; nauka, podzielona na 5 klas, trwała 8 lat; program gram.-retoryczny realizowano przy ograniczeniu języka łac. na rzecz języków nowoż. (franc., niem., wł.) oraz języka pol.; w znacznie szerszym zakresie niż w innych szkołach uczono historii (Polski i powszechnej), prawa pol. I międzynar., a także geografii, matematyki, fizyki; w nauczaniu filozofii uwzględniano poglądy autorów nowoż.; szczególną rolę wychowawczą odgrywały retoryka (tematy ćwiczeń obejmowały aktualne problemy społ. I polit.) oraz teatr szkolny; dla absolwentów utworzono dodatkowe kursy matematyki i architektury oraz prawa; staranny dobór nauczycieli umożliwiał wprowadzanie nowych metod nauczania i wychowania; specjalnie zaprojektowany, po raz pierwszy uwzględniający szerzej zasady higieny i wygody, budynek szkolny zapewniał doskonałe warunki nauki. Collegium Nobilium zapoczątkowało reformę szkół pijarskich; jego program wychowawczy stał się wzorem dla innych szkół zakonnych, nawiązała do niego również Komisja Edukacji Nar.; okres największego rozkwitu przeżywało 174595; wykształciło wielu wybitnych działaczy pol. Oświecenia, polityków i reformatorów (m.in. I. I S.K. Potockich); istniało do 1832. CZACKI Tadeusz 1765-1813 Dubno, działacz gosp. I oświat., historyk; prowadził badania nad gosp. stanem kraju; autor projektów podźwignięcia gospodarki pol. przez rozwijanie handlu i rzemiosła oraz zniesienie ograniczeń dla Żydów; poszukiwał nowych złóż soli (po utracie przez Polskę Bochni i Wieliczki); badał możliwości handlu z Mołdawią i Turcją; zapoczątkował opracowanie dokładnej hydrograf. mapy Polski i Litwy, która miała być podstawą regulacji rzek; współzałożyciel (1800) Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie; 1803 wizytator szkół guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej; 1805 zał. Liceum Krzemienieckie; FALSKI Marian (1881-1974), pedagog, działacz oświat., z wykształcenia inżynier mechanik; w młodości działacz PPS; wybitny specjalista w dziedzinie ustroju i organizacji szkolnictwa oraz statystyki oświat.; 1919-39 organizator i kier. Ośrodka badań statyst. przy Ministerstwie Wyznań Rel. I Oświecenia Publ.; ekspert (1931) Ligi Narodów do spraw reorganizacji szkolnictwa w Chinach; rzecznik szkoły demokr., dostępnej dla wszystkich; 1954-65 prof., kier. Pracowni Ustroju i Organizacji Oświaty PAN; autor najpopularniejszego pol. elementarza XX w. (1 wyd. 1910, ostatnia wersja z 1975) GLOGER Zygmunt pseud. Pruski (1845-1910), etnograf, archeolog, historyk; organizator i pierwszy prezes Tow. Krajoznawczego, red. jego organu "Ziemia"; uważał etnografię za jedną z nauk pomocniczych historii; wprowadził do opisu etnogr. metodę porównawczą; doceniał wagę badań terenowych; w badaniach archeol. Interesował się osadami wydmowymi z epoki kamienia; zgromadził bogate zbiory hist., etnogr. I archeol., bibliotekę z kolekcją starodruków oraz archiwum; autor i wydawca Encyklopedii staropolskiej (t. 14 1900-03); gł. prace: Obchody weselne (1869), Księga rzeczy polskich (1896), Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Rok polski w życiu, tradycji i pieśni (obie 1900). "Głos Nauczycielski" czasopismo wydawane od 1917 w Warszawie (obecnie tygodnik). Jest organem Związku Nauczycielstwa Polskiego. Publikuje materiały dotyczące oświaty i wychowania, spraw socjalnych nauczycieli, a także działalności ZNP. GRZEGORZEWSKA Maria urodziła się 18 kwietnia 1888 r. We wsi Wołuczy. Ukończyła prywatną szkołę żeńską Pauliny Helwek w Warszawie. Studiowała nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, pedagogikę w Brukseli, w Międzynarodowym Fakultecie Pedagogicznym kierowanym przez Józefę Joteyko, i psychologię na Sorbonie, gdzie w 1916 r. Uzyskała tytuł doktora filozofii za rozprawę: Studium na temat rozwoju uczuć estetycznych - badania z zakresu estetyki eksperymentalnej przeprowadzone wśród uczniów szkół brukselskich. Po powrocie do Polski (1919 r.) pracowała w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, zajmując się sprawami szkolnictwa specjalnego. W 1922 r. Zorganizowała Instytut Pedagogiki Specjalnej w Warszawie i zajmowała się działalnością naukową z zakresu pedagogiki specjalnej, a także kształceniem nauczycieli. W latach 1930-1935 kierowała Państwowym Instytutem Nauczycielskim. W latach trzydziestych Maria Grzegorzewska zostaje odwołana ze stanowiska dyrektorki Instytutu za tzw. działalność rozkładową. Wraz z nią z PIN odeszli m.in. Korczak, Elzenberg, Suchodolski, Zawieyski. Poza pracą dydaktyczną Grzegorzewska prowadziła działalność naukową i publicystyczną. Opracowała oryginalną metodę nauczania, która nosi nazwę "metody ośrodków pracy" i jest obecnie powszechnie stosowana w szkolnictwie specjalnym. Maria Grzegorzewska jako pierwsza w Polsce podjęła systematyczne badania nad zagadnieniami pedagogiki niepełnosprawnych, tworząc jej podstawy. Wychodząc z założenia, że człowiek jest psychofizyczną jednością, wysunęła tezę całościowego ujęcia odchyleń od normy; rozwijała zagadnienia kompensacji w rewalidacji niepełnosprawnych (teoria dynamicznych układów strukturalnych). Szczególnie interesowały ją zagadnienia związane z tyflopedagogiką i tyflopsychologią, a także zagadnieniami pracy z osobami głuchoniewidomymi (głuchociemnymi), była m.in. naukową opiekunką rewalidacji głuchoniewidomej Krystyny Hryszkiewicz. Interesowała się problemami wszystkich subdyscyplin pedagogiki specjalnej. Wyniki tych prac znalazły uogólnienie w pierwszych polskich próbach pełnego wykładu na temat teorii i praktyki pracy z niepełnosprawnymi (Szkolnictwo specjalne, w: Encyklopedia wychowania, 1938 oraz Pedagogika lecznicza. Skrypt wykładów, 1952/1953). W latach 1958-1960 była profesorem w Katedrze Pedagogiki Specjalnej UW, pierwszej uniwersyteckiej katedrze pedagogiki specjalnej w Polsce, powołanej dla Niej ad personam. Osiągnięcia Marii Grzegorzewskiej w zakresie pedagogiki specjalnej są nie do przecenienia. Była pierwszą osobą w Polsce, która profesjonalnie zajęła się tą problematyką, uzyskując sukcesy zarówno w pracach teoretycznych, jak i praktycznych. Od 1924 r. Aż do ostatnich dni swego życia redagowała czasopismo "Szkoła Specjalna". Za najistotniejsze swoje osiągnięcia uważała prace związane z kształceniem nauczycieli. Pracę nauczyciela - wychowawcy w szkole specjalnej traktowała jako pracę o szczególnej wartości. W Listach do młodego nauczyciela napisała: "Czy rozumiesz głębię słowa n a u c z y c i e l? Słowa, które kryje w sobie treść potrzeb życia ludzkiego". Przedstawiła w nich sylwetkę nauczyciela - dobrego Człowieka, bogatego wewnętrznie, osoby obdarzonej charyzmatem, zdolnościami empatycznymi, umiejętnością "współbrzmienia" ze swoimi podopiecznymi. O ile teoretyczne osiągnięcia Grzegorzewskiej mają już dzisiaj - co zrozumiałe - w dużej części wartość historyczną, to Jej przemyślenia na temat "nauczyciela doskonałego" są nadal aktualne. Wynika to z faktu, że Grzegorzewska sama była osobowością charyzmatyczną, wzorcem etycznym dla wielu ludzi. Główne jej publikacje to: "Psychologia niewidomych", "Listy do młodego nauczyciela", "Pedagogika lecznicza. Skrypt wykładów", "Głuchociemni", "Psychologia niewidomych", "Analiza zjawiska kompensacji u głuchych i niewidomych". Zmarła 7 maja 1967 r. na atak serca. Instytut Głuchoniemych im. J. Falkowskiego pierwsza szkoła dla dzieci niesłyszących, istniejący do dziś Instytut Głuchoniemych w Warszawie, została utworzona dopiero w 1817 r., jako 27 szkoła w Europie. Zał. 1817 przez pijara ks. J. Falkowskiego (1775-1848) z polecenia Komisji Rządowej Wyznań Rel. I Oświecenia Publ (Staszic) KAMIŃSKI Aleksander Aleksander Kamiński urodził się w Warszawie 28 stycznia 1903 roku. Pobyt w Warszawie nie był zbyt długi i resztę młodzieńczych lat Aleksander spędził na Ukrainie, gdzie beztroskie dzieciństwo skończyło się wraz ze śmiercią ojca, gdy Aleksander miał zaledwie osiem lat. Jako dwunastoletni chłopiec podjął już pracę aby pomóc matce. Kiedy miał niespełna czternaście lat, nastąpiło rozstanie z matką. Tymczasem pozostał zupełnie sam zdany na własną umiejętność radzenia sobie. Mieszkając w Humaniu związał się z polskim środowiskiem harcerskim, gdzie znalazł przyjaciół, którzy w pewnym stopniu zastępowali mu rodzinę. Będąc chłopcem w wieku w którym szczególnie formuje się charakter i buduje się system wartości, żył życiem harcerza polskiego na obczyźnie. Czytał literaturę polską szczególnie dzieła Mickiewicza i Słowackiego. Umiłował sobie szczególnie trylogię Sienkiewicza. Znalazł również uznanie wśród lokalnej społeczności swymi nie małostkowymi czynami. Organizował więc wyrąb lasu, by było czym ogrzać szkołę i internat. Obronił prawosławnego popa przed napaścią bolszewików, wyciągnął z wody topielca, pracował kopiąc groby, czy wyrabiając cukierki, aby zdobyć środki pieniężne. Związał się też z humańskim gniazdem harcerskim, rozwiązanym wkrótce przez bolszewików. Do kraju powrócił w 1921 roku przekraczając nielegalnie granicę i zajął się poszukiwaniem matki, co wkrótce udało mu się. Po powrocie do polski zamieszkał w Pruszkowie gdzie podjął pracę jako wychowawca w zakładach J. Cz. Babickiego dla dzieci osieroconych. Jednocześnie uczył się w 1922r. Zdał maturę i wstąpił na Uniwersytet Warszawski, studiował historię i archeologię. Pracę magisterską napisał w 1928r., a przez cały ten czas nie zapominał o pracy w harcerstwie. Był więc komendantem hufca pruszkowskiego, organizował liczne obozy i kursy, wizytował drużyny harcerskie, aż wreszcie został harcmistrzem. Zajął się w tym czasie też pisaniem opowieści i artykułów do ówczesnych czasopism. Po przeniesieniu się do Warszawy Kamiński w pracy harcerskiej skoncentrował się na tworzeniu ruchu Zuchowego. Od 1928 roku pisał felietony do "Płomyka" oraz tygodnika "Iskry", na którego łamach prowadził stałą rubrykę "Na tropie harcerskim". W 1928/29 zaczął drukować w odcinkach "Na tropie" pierwszą wersję swej przyszłej książki "Antek Cwaniak". Zamiast baden-powellowskiej tematyki dżungli wprowadził gry i zabawy bliższe polskiemu dziecku. Na skutek pogorszenia się zdrowia, Kamiński w 1931r. Wyjechał wraz z rodziną do Zakopanego. W latach 1933-39 organizował i prowadził kursy dla kadry harcerskiej w Bremej, Nierodzimiu i Górkach Wielkich na Śląsku Cieszyńskim (...) uczestniczył kursu wiązali się na zawsze całym sercem z górskimi ośrodkiem i jego komendantem - druhem Kamińskim "Kamykiem". Zajął się też opracowywaniem koncepcji systemu zuchowego. Korzystaj z doświadczeń angielskich odpowiedników zuchów "wilczków" obmyślał cykl zabaw sprawnościowych dostosowanych do wieku i wyobraźni polskich dzieci, tworzy też piosenki i tańce. W tym też czasie powstała tzw. Zuchowa trylogia - instruktaż. Zawarą w nich metodę i treści zuchowej pracy, scharakteryzował ton i nastrój zuchowych zbiórek. W 1938 roku kierował 10 os. polską delegacją, która wzięła udział w Międzynarodowej Konferencji Wilczęcej w Gilwell Park w Wielkiej Brytanii. Na spotkanie to wydano książkę "Zuchy - The Polish Wolf Cubs". Wybuch II wojny światowej przerwał dotychczasową działalność Kamińskiego w Górkach Wielkich, a wówczas przeniósł się on do Warszawy by wsiąść udział w jej obronie. Po kapitulacji Warszawy zajął się organizowaniem pierwotnych form ruchu oporu. Już we Wrześniu 39r. Zajął się organizowaniem "Szarych Szeregów", nie przerywając jednak pracy w podziemnym harcerstwie. W listopadzie zaczął wydawać "Biuletyn Informacyjny", którego był inicjatorem i naczelnym redaktorem. Biuletyn ten stał się wkrótce najpopularniejszą gazetą konspiracyjną w Polsce, której celem było podtrzymywanie ducha polskiego, wspieranie słabych, a wśród nich również Żydów. Dużym jego osiągnięciem było zorganizowanie w roku 1940 organizacji o nazwie "Wawer", gdzie Kamiński był jego twórcą i komendantem. W czasie wolnym zajmował się też pisarstwem, głównie tematyką wojenną. Jego książki na ten temat to: "Kamienie na szaniec", "Zośka i Parasol".Od 1941 roku był szefem Biura Informacji i Propagandy Okręgu Stołecznego AK. Po wyzwoleniu rozpoczął pracę na Uniwersytecie Łódzkim w katedrach pedagogiki społecznej i ogólnej. Ze względu na swoja wcześniejszą działalność był represjonowany przez ówczesne władze, aż wreszcie z początkiem 1950r. Został usunięty z uniwersytetu i przez siedem lat pozostawał bez pracy (...) Po 1956 włączył się aktywnie do odbudowy Związku. W grudniu 1956 roku zaprosił grono wybitnych instruktorów, którzy włączyli się następnie w obrady Łódzkiego Zjazdu Działaczy Harcerskich. Na uczelnię powrócił dopiero w 1958 roku. Z łódzką katedrą pedagogiki społecznej związany był aż do emerytury (1973). W międzyczasie jednak nie próżnował. W 1947 roku uzyskał tytuł doktora filozofii pisząc pracę doktorancką na temat "Metoda harcerska w wychowywaniu i nauczaniu szkolnym". Habilitował się w 1959 roku a trzy lata później objął kierownictwo katedry pedagogiki społecznej, a w 1969 został mianowany profesorem. Zmarą 15 marca 1978 roku w wieku 75 lat. Karta nauczyciela Ustawa z 1982, jeden z najważniejszych dokumentów regulujących obowiązki, prawa etc. nauczycieli, przyznaje nauczycielom wiele przywilejów. Komisja Edukacji Narodowej, KEN Komisja Edukacji Narodowej została powołana w 1773 roku i była jednym z pierwszych ministerstw oświatowych w Europie. Powstała po rozwiązaniu zakonu jezuitów, miała przejąć prowadzone przez ten zakon szkoły i opracować zasady programowe nowego systemu szkolnego. Reforma szkolnictwa miała stanowić istotne ogniwo reformy państwa, jej celem było wykształcenie pokolenia Polaków świadomych swych obowiązków obywatelskich, wyposażonych w wiedzę użyteczną, opartą na ówczesnych zdobyczach nauki. Przejęty przez KEN majątek zakonu miał zapewnić podstawy materialne jej działalności. Komisja pozostawała pod protektoratem króla, cieszyła się pełną autonomią, jedynie w sprawach finansowych odpowiadała przed sejmem. Początkowo w jej skład wchodziło 4 senatorów i 4 posłów reprezentujących Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie, później liczbę komisarzy powiększono. Pierwszym prezesem został bp M. Poniatowski (późniejszy prymas), brat króla. Do najbardziej zasłużonych członków KEN należeli m.in.: A.K. Czartoryski, J. Chreptowicz, I. Potocki, A. Zamoyski. Prace KEN nad przygotowaniem nowych programów i nowych zasad organizacji szkolnictwa trwały do 1780 roku. Ostatecznie organizacja szkolna została oparta na podziale terytorialnym na tzw. Wydziały szkolne. Ze względu na trudności w przejmowaniu majątku pojezuickiego KEN nie mogła utrzymać wszystkich dawnych kolegiów i część z nich przekazała innym zakonom. Pozostałe tzw. szkoły akademickie, podlegały bezpośrednio KEN. W 1775 KEN powołała Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, na którego czele stanął I. Potocki, sekretarzem został G. Piramowicz. Zadaniem Towarzystwa było opracowanie programów i podręczników szkolnych. W rzeczywistości stało się ono "wydziałem pedagogicznym" KEN, sprawującym pieczę nad całym procesem edukacyjnym. Z jego inicjatywy ukazało się wiele wartościowych książek szkolnych, jak: "Elementarz dla szkół parafialnych narodowych" pod redakcją G. Piramowicza (1787r.), O. Kopczyńskiego "Gramatyka dla szkół narodowych (1783r.) i inne. Przy udziale członów Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych zostały opracowane w latach 1780 - 1783 "Ustawy dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane" - pierwszy w Europie kodeks szkolny obejmujący całość zagadnień administracyjnych i pedagogicznych związanych z funkcjonowaniem nowego systemu szkolnego. "Ustawy " kładły też podwaliny kształtowania się zawodu nauczycielskiego przez ustanowienie praw i obowiązków tzw. stanu akademickiego, do którego zaliczono nauczycieli szkół narodowych. Reforma programów nauczania przeprowadzona przez KEN w szkołach średnich (wydziałowych i podwydziałowych) ograniczą ich dotychczasowy profil filologiczno-retoryczny na rzecz treści rzeczowych i utylitarnych. Mniejszy nacisk położono na przedmioty językowe, zmniejszono zakres nauczania łaciny, wprowadzono przedmioty przyrodnicze i fizyczne, historie, geografię, a także elementy nauk rolniczych i medycznych. Całkowicie nowym przedmiotem była "nauka moralna" oparta na prawie naturalnym. Także w szkołach parafialnych starano się rozszerzyć program nauczania, ale niewielu nauczycieli prowadziło je zgodnie z zaleceniami KEN. Nauczanie na wszystkich szczeblach szkolnictwa odbywało się w języku polskim. Reforma Akademii Krakowskiej, przeprowadzona w latach od 1777 do 1780 roku przez H. Kołłątaja i reforma Akademii Wileńskiej przeprowadzona w latach od 1780 do 1781 roku przez M. Poczobuta-Odlanickiego, doprowadziły do wyrugowania z programu studiów uprawianego w tych uczelniach arystotelizmu chrześcijańskiego głównie na rzecz kartezjanizmu, czemu towarzyszyła rozbudowa katedr wiedzy matematyczno - przyrodniczej i nauk medycznych. W 1780 r. przy Szkole Głównej Koronnej powołano projektowane przez KEN seminarium dla kandydatów do stanu akademickiego. KEN, której współpracownikami było wielu wybitnych przedstawicieli polskiego oświecenia, stworzyła podwaliny pod nowoczesny system szkolny: sprawną administrację, unowocześnione programy nauczania, wytyczyła jasno cele wychowania, wprowadziła metody kształcenia oparte na doświadczeniu i racjonalnym ujmowaniu zjawisk. Wiele wskazań zawartych w "Ustawach" zachowało aktualność po dzień dzisiejszy. Komitet Badań Naukowych, KBN naczelny organ administracji rządowej do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa, powołany 1991, podlega premierowi KONARSKI Stanisław Urodził się w Żarczycach w 1700 roku. Rodzice Hieronima (imię z chrztu św.) wcześnie zmarli. Jego wychowaniem zajął się wuj. W wielu 10 lat został oddany do kolegium pijarskiego w Piotrkowie Trybunalskim. Uczył się tam przez 5 lat. Następnie przyjął habit zakonny i rozpoczął nowicjat w Podolińcu. Zdolności oraz zapał do nauki zawiodły go po święceniach kapłańskich na dalsze studia do Rzymu do pijarskiego Collegium Nazarenum. Uczył się tam i pracował jako nauczyciel retoryki. Po dwóch latach wrócił do kraju przez Francję, Austrię i Niemcy, zapoznając się z najnowszą literaturą i z postępowymi systemami nauczania. W historii zapisał się jako reformator szkolnictwa i życia politycznego w Polsce XVIII w. Wielką reformę szkolnictwa w Polsce rozpoczął w 1740 roku. Napisał dla młodzieży nowe podręczniki - "O poprawie wad wymowy" oraz "Gramatyka polsko-łacińska", założył w Warszawie Collegium Nobilium. Przygotował nowe kadry nauczycieli i wychowawców. Sam głosił przemówienia do wychowanków i ich rodziców, w których szeregach znajdowali się prawie wszyscy wpływowi wówczas obywatele polscy. Nawoływał ich do odnowy duchowej. Reforma szkolnictwa przeprowadzona przez ks. Konarskiego polegała na tym, że zorganizował on nauczanie języka i retoryki łacińskiej na nowych podstawach, w oparciu o ożywione na nowo autentyczne tradycje antyku, zapomniane w znacznej mierze przez późnobarokowy pseudoklasycyzm, a świeżo za jego czasów przypomniane światu przez włoskich uczonych. W retoryce dbał nie tylko o formę wypowiedzi, ale i treść, podejmując ważne kwestie z życia społecznego i politycznego naszej Ojczyzny. Wprowadził także do programu szkolnego nowe przedmioty: historię powszechną i ojczystą, prawo polskie i międzynarodowe, geografię, zagadnienia polityczne i światopoglądowe, języki nowożytne i filozofię. Ks. Stanisław Konarski poświęcał się także reformie politycznej. Podstawowym jego dziełem w tej dziedzinie było "O skutecznym rad sposobie", w którym wyliczył wszystkie bolączki ówczesnej Polski i podał nowe wzory ustrojowe. Dowodem wielkich zasług ks. Konarskiego dla Ojczyzny był medal "Sapere auso", wybity na jego cześć przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Innym podkreśleniem jego zasług było to, iż król bywał w szkołach pijarskich i zapraszał ks. Konarskiego do siebie na słynne Obiady Czwartkowe. Jeszcze większym dowodem zasług Konarskiego są dzieła, które powstały wskutek przygotowania przez niego kadr młodych Polaków, zdolnych do skutecznego czynu. Na skutek inspiracji pijarskiej powstała w Warszawie Szkoła Rycerska oraz rozpoczęła działalność Komisja Edukacji Narodowej, tworzona i podtrzymywana przez uczniów ks. S. Konarskiego. Ks. Konarski miał także osiągnięcia na polu działalności religijnej. Podkreślał mocno, że życie religijne jest nieodłączne od życia społecznego i politycznego. Był zdania, że dobrymi obywatelami i prawdziwymi patriotami będą tylko ludzie szczerze religijni, ludzie o zdrowych zasadach moralnych. Pod koniec życia napisał specjalny traktat religijny pt. "O religii poczciwych ludzi", w którym bronił zasad prawdziwej religii przed niewiarą i bezbożnością. Dzieło to napisał szczególnie z myślą o młodzieży jako jej wielki wychowawca i prawdziwy obrońca jej najpiękniejszych ideałów. Życia dopełnił w celi zakonnej swojego Collegium Nobilium przy ul. Miodowej w Warszawie 3 sierpnia 1773 roku. Liceum Krzemienieckie 18 maja 1803 roku car wydaje ukaz, mocą którego w guberni wołyńskiej ma powstać gimnazjum gubernialne podległe Uniwersytetowi Wileńskiemu. Człowiekiem, któremu powierzono wprowadzenie tego planu w życie, jest Tadeusz Czacki, a jego współpracownikiem zostaje Hugo Kołłątaj. Na siedzibę gimnazjum wybierają Krzemieniec. Odpada kandydatura Dubna, zbyt gwarnego w okresie jarmarków; Łucka, ponieważ stoi w nim garnizon rosyjski oraz urzędniczego Żytomierza. Krzemieniec leży na uboczu, niedaleko granicy z zaborem austriackim, co przyciąga młodzież zza kordonu, a na dodatek ma budynki pojezuickie i pobazyliańskie, łatwe do przystosowania dla potrzeb szkoły. Twórcy gimnazjum dość jasno zdawali sobie sprawę z procesów zachodzących w społeczeństwie polskim, a także z sytuacji w innych krajach. Spora część szlachty polskiej biedniała, tradycyjne drogi kariery oficerskiej lub duchownej były już zamknięte wobec braku własnej armii i coraz mniejszej liczby klasztorów. Program szkoły budowano więc tak, by dać młodym ludziom punkt wyjścia do specjalizacji w różnych kierunkach. Część kończyła edukację na gimnazjum niższym, czyli czterech latach tzw. klas o charakterze ogólnokształcącym. Niektórzy decydowali się później na szkoły zawodowe (mechaników praktycznych, geometrów skarbowych) lub na praktykę w dobrach licealnych i w ogrodzie botanicznym. Większość kontynuowała naukę na dwuletnich "kursach" obejmujących nauki matematyczno-przyrodnicze, prawne i humanistyczne. Nadal uczono się języków nowożytnych i łaciny, chętni mogli także studiować grekę i angielski, do którego szczególnie zachęcał Adam Czartoryski. Stypendyści Kuratorii Wileńskiej wyjeżdżali też do Edynburga i na uniwersytety angielskie. Gimnazjum otwarto hucznie i z wielką pompą. Grzmiały armaty, śpiewano "Te Deum". I później bardzo uroczyście obchodzono wszelkie szkolne "popisy", na które zewsząd zjeżdżali rodzice uczniów. Zapewne pomagało to wizerunkowi placówki, która budziła coraz większe zainteresowanie, a nawet zdrowy snobizm. Podobnie podziałał zakup i sprowadzenie do Krzemieńca biblioteki Stanisława Augusta z Zamku Królewskiego w Warszawie. Zachęceni przykładem ofiarodawcy doskonale wyposażyli szkolne pracownie i gabinety. Tadeusz Czacki miał ambicje stworzenia w Krzemieńcu ośrodka na poziomie uniwersyteckim. Trzon zbiorów gimnazjum stanowiła biblioteka królewska i zakupiony wraz z nią gabinet numizmatyczny, uzupełniane darami ksiąg, rycin, minerałów i sprzętu. W 1834 roku, w chwili likwidacji gimnazjum, Biblioteka Krzemieniecka liczyła trzydzieści cztery tysiące trzysta siedemdziesiąt osiem tomów. Bibliotekarz zajmował w hierarchii szkolnej trzecie miejsce po dyrektorze. Doskonale wyposażone było laboratorium astronomiczne i fizyczne, w którym w niedziele odbywały się wykłady publiczne z doświadczeniami, istniała też stacja meteorologiczna z siecią placówek przy szkołach powiatowych. Chlubą gimnazjum stał się ogród botaniczny, w którym rosło osiem tysięcy trzysta pięćdziesiąt gatunków i odmian roślin, a ich nasiona i sadzonki rozdawano bezpłatnie do ogrodów na Wołyniu. Niesłychanie starannie dobierał Czacki grono profesorskie, zwłaszcza, że marzyło mu się przekształcenie w przyszłości gimnazjum w " akademię". Ściągnął do Krzemieńca ośmiu wykładowców z Krakowa, czterech, wśród nich Lelewela (choć na krótko) z Wilna, Alojzego Osińskiego, Euzebiusza Słowackiego, później Alojzego Felińskiego. O krok od przyjazdu z Warszawy był Samuel Bogumił Linde. Jedyny cudzoziemiec to przybyły z Austrii profesor botaniki i zoologii, twórca krzemienieckiego ogrodu botanicznego Willibald Besser, od którego Czacki żądał, by przykładał się do nauki języka polskiego. Wszystkie lekcye w naszych prowincjach dawane są po polsku dla powinności obywatelskiey przedłużenia mowy naddziadów - pisał w specjalnej instrukcji dla niemieckojęzycznego pedagoga. Profesorowie zobowiązani byli do stałego uzupełniania swego wykształcenia; w tym celu sprowadzano dla nich książki i czasopisma; opracowywali także "seksterna", czyli skrypty, z których później korzystali uczniowie. Z "seksternów" powstawały podręczniki, między innymi geometrii, autorstwa Józefa Czecha i Początki algebry Grzegorza Hreczyny. Kandydaci na wykładowców w Krzemieńcu odbywali starannie przygotowane i finansowane przez Liceum podróże naukowe. Przyszły profesor logiki Michał Wiszniewski studiował w Edynburgu, kandydat na profesora agronomii Michał Fryczyński spędził trzy lata w słynnej szkole rolniczej pod Berlinem, a Franciszek Miechowicz, który miał wykładać mechanikę i "architekturę cywilną" przez trzy lata kształcił się w szkole politechnicznej w Paryżu. Młodzież pochodziła z różnych środowisk. W niższym gimnazjum spotykali się synowie najbogatszych rodzin szlacheckich i " szaraczki". Na listach wychowanków są nazwiska mieszczańskie i chłopskie, polskie, ukraińskie i żydowskie. Najbiedniejsi mogli ubiegać się o stypendium. By uniknąć drażliwych sytuacji, proponowano, by nazwać ich "kadetami cywilnymi" rezygnując z określeń w rodzaju: "uczeń ubogi". Stłumienie powstania listopadowego oznaczało koniec Liceum Krzemienieckiego. Władze carskie postanowiły przenieść szkołę do Kijowa i wcielić ją do powstającego tam Uniwersytetu Włodzimierza. Tak też się stało. Przewieziono do Kijowa zbiory krzemienieckie. Wywieziono z Krzemieńca - dosłownie - nawet ogród botaniczny. Wyrwane z ziemi rośliny, krzewy i drzewa jechały furmankami na nowe miejsce w Kijowie. W 1920 roku, rozkazem Józefa Piłsudskiego, Liceum Krzemienieckie wróciło do życia. Otrzymało specjalny status jako samodzielna jednostka posiadająca własne mienie: m.in. sześć leśnictw, dwa majątki fundacyjne, cztery tartaki i fabrykę mebli. Ale też Liceum nie było po prostu jedną szkołą. Składały się na nie trzy przedszkola, siedmioklasowa Szkoła Ćwiczeń, Seminarium Nauczycielskie i Gimnazjum z internatami, Średnia Szkoła Rolnicza z internatem, Szkoła Rzemieślniczo-Przemysłowa z internatem, dwa Uniwersytety Ludowe z internatami, kursy ogrodnicze, Muzyczne Ognisko Wakacyjne i Biblioteka Licealna - wszystko to nie tylko w samym Krzemieńcu, ale i w mniejszych miejscowościach powiatu dubieńskiego i kowelskiego. W 1935 roku w placówkach Liceum uczyło się około tysiąca młodych dziewcząt i chłopców. Organizowano koncerty, odczyty, na występy przyjeżdżał zespół "Reduty". Krzemieniec znów stał się centrum kulturalnym Wołynia. Koniec nastąpił we wrześniu 1939 roku.. Macierz Szkolna nazwa kilku pol. stowarzyszeń oświat. działających od końca XIX w. na ziemiach pol. I na obczyźnie; Macierz Polska, powołana 1882 we Lwowie z inicjatywy J. I. Kraszewskiego, prowadziła działalność oświat.-wydawniczą kierowaną do warstw lud.; od 1894 wyd. ŤBibliotekę Macierzy Szkolnejť, która obejmowała wydawnictwa hist. Oraz literaturę pol.; w ciągu 10 lat wydawnictwa ŤBibliotekiť osiągnęły nakład 756 tys. egz.; 1902 z inicjatywy przewodn. L. Finkla Macierz Pol. połączyła się z fundacją im. T. Kościuszki (powstałą 1894), co pozwoliło na rozszerzenie form działalności. Macierz Szkolna Księstwa Cieszyńskiego rozpoczęła działalność 1886; inicjatorami byli m.in.: P. Stalmach, ksiądz I. Świeży, inż. A. Kotula, ksiądz A. Fuzoń, J. Sztwiertnia; jej celem było rozszerzanie i wspomaganie szkolnictwa pol. na Śląsku Cieszyńskim; do wybuchu i wojny świat. Macierz zał. 2 gimnazja (1 wspólnie z Tow. Szkoły Lud.), 3 szkoły wydziałowe, 14 szkół lud., 22 ochronki, szkołę handl., szkołę gospodarstwa domowego, 7 szkół uzupełniająco-przemysłowych. Po ustaleniu granicy pol.-czechosł. Zakłady oświat., które pozostały w Czechosłowacji natrafiły na znaczne trudności, część z nich została zlikwidowana. Na pol. Śląsku Cieszyńskim Macierz kontynuowała dawne kierunki działalności oraz zajmowała się działalnością oświat.-kult., m.in. W ramach powołanego przez nią uniw. ludowego. Polska Macierz Szkolna powstała w Warszawie 1905; jej założycielami byli m.in.: H. Sienkiewicz, ksiądz J. Gralewski, M. Brzeziński, I. Chrzanowski, A. Osuchowski. Do zadań Polskiej Macierzy Szkolnej należało organizowanie i wspieranie szkół pol. różnych stopni, przede wszystkim lud., oraz szerzenie czytelnictwa przez organizowanie sieci bibliotek stałych i wędrownych; na przeł. 1906 i 1907 Macierz liczyła ok. 100 tys. czł. rzeczywistych i ok. 1, 5 tys. Wspierających. Władze ros. niechętnie patrzyły na rozrastającą się działalność Macierzy i ostatecznie XII 1907 jej zakazały; oznaczało to podcięcie egzystencji 141 szkół lud., 2 szkół średnich, 317 ochronek, 505 bibliotek oraz uniw. lud. W Warszawie i jego filii na prowincji; wiele szkół działało nadal tajnie, m.in. dzięki pomocy dworów ziemiańskich, w miastach funkcjonowały tajne komplety, uniw. lud. stał się formalnie szkołą prywatną. Działalność Macierzy została wznowiona po wyjściu Rosjan z Królestwa Pol. 1916; wcześniej, od 1915 Polska Macierz Szkolna zaktywizowała się w skupiskach Polaków w Rosji, m.in. W Petersburgu; działalność Macierzy w Rosji zakończyła się 1918, kiedy większość działaczy, nauczycieli i uczniów powróciła do kraju. W 191618 Macierz kontynuowała w zasadzie dawne kierunki działania; w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości największy nacisk położono na walkę z analfabetyzmem, rozwijały się też szkoły powszechne i średnie (gł. na ziemiach wsch.); dużą wagę przywiązywano nadal do rozwoju czytelnictwa; 1938 funkcjonowały 422 biblioteki stałe i 1964 wędrowne, obejmowały one ponad 640 tys. tomów. Rozszerzeniu uległa działalność uniw. powszechnego z licznymi oddziałami na prowincji; 192739 działała pod egidą Macierzy Szkoła Pracownic Społecznych. W Polskiej Macierzy Szkolnej dominowała ideologia nar.-chrześc., a jej działacze (m.in. W. Przanowski, L. Zarzecki, J. Świeżyński, J. Kornecki, J. Stemler) wywodzili się ze środowisk katol.-nar.; Macierz była instytucją w pełni społ., tj. podstawę finansową jej działalności stanowiły wyłącznie składki członkowskie i ofiarność społeczna. Polska Macierz Szkolna w Gdańsku powstała 1921; prowadziła działalność w obronie polskości, m.in. Organizując ochronki, szkoły powszechne w Gdańsku i okolicznych miejscowościach; z jej inicjatywy powstały: Pol. Szkoła Handl., Gimnazjum Pol. W Gdańsku (1922), 18 szkół licealnych, wiele dokształcających szkół zaw MAŁKOWSKI Andrzej urodził się w miejscowości Trębki koło Kutna. Do szkół średnich uczęszczał w zaborze rosyjskim i austriackim (Lwów-Kraków). We Lwowie wstąpił na politechnikę - studiów jednak nie ukończył. Znał dobrze cztery języki: angielski, niemiecki, francuski i rosyjski. Znał również kulturę i literaturę tych narodów. W konspiracyjnej szkole "Zarzewia" zdobył stopień oficerski. Był instruktorem wychowania w Sokole. W roku 1910 na polecenie komendanta kursu instruktorskiego zarzewiackiej organizacji "Polski Związek Wojskowy", rozpoczął tłumaczenie książki generała Roberta Baden-Powella: "Scouting for Boys". Ten angielski podręcznik przerobił dopasowując do polskich potrzeb i wydając w lipcu 1911 "Skauting jako system wychowania młodzieży". Parę miesięcy przed tym, w marcu 1911 r. W oparciu o "Zarzewie" i "Sokół" organizował i kierował pierwszym kursem skautowym we Lwowie. Kurs ten zapoczątkował systematyczny rozwój harcerstwa w Polsce. 15. października 1911 rozpoczyna wydawanie pierwszego pisma harcerskiego w Polsce. Jest to "Skaut" wychodzący we Lwowie. Był pierwszym redaktorem "Skauta" i głównym przez pewien czas autorem drukowanych tam artykułów. W 1911/1912 r. Objechał i zwizytował wszystkie ważniejsze ośrodki nowo powstającego harcerstwa w Małopolsce. W lecie 1912 roku udał się do Anglii w celu lepszego zapoznania się ze skautingiem. Po powrocie na skutek rozbieżności z Naczelną Komendą Skautową we Lwowie - wycofał się ze stanowisk kierowniczych. Ożenił się z drużynową pierwszej żeńskiej drużyny we Lwowie - Olgą Drahonowską. Zamieszkał w Zakopanem, gdzie był nauczycielem w gimnazjum. W lecie 1913r. Zorganizował pierwszą polską wyprawę skautową za granicę - na zlot skautów do Birmingham. Opisał tę wyprawę w książce: "Jak skauci pracują" (Kraków 1914). Jest to jedna z najpiękniejszych książek harcerskich. Po wybuchu wojny światowej (1914), zgłosił się z ochotniczym plutonem harcerzy zakopiańskich do I-szej Brygady. Służył i walczył w legionach do 1915r. Nie mogąc się zmusić do złożenia przysięgi wierności dla cesarza Austro-Węgier, którą wymuszono na Legionach, wystąpił z wojska. Organizował w Tatrach wojskowy oddział zbrojny. Na skutek zagrożenia przekradł się do zachodniej Europy i po krótkim pobycie we Francji, odjechał do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. W latach 1916-1917 organizował harcerstwo polskie w Stanach Zjednoczonych. Pracę tę cechował wielki rozmach. Porzuca Stany Zjednoczone i w Kanadzie wstępuje do armii kanadyjskiej. Kończy szkołę oficerską w Toronto i w ramach wojsk kanadyjskich walczy na froncie zachodnim we Francji. W listopadzie 1918 roku przenosi się do oddziałów generała Hallera we Francji. Stąd wysłany zostaje do południowej Rosji, ogarniętej wówczas rewolucją, aby za zwolnieniem władz rewolucyjnych wziąć tam udział w tworzeniu polskich oddziałów wojskowych. Otrzymał przy tym polecenie wyzyskania do tych prac w pierwszym rzędzie harcerzy. W drodze do portu czarnomorskiego Odessy - okręt, na którym płynął wpadł u brzegów sycylijskich na minę (16 stycznia 1919r.). Wśród nielicznych rozbitków, którzy się wyratowali z katastrofy Andrzeja Małkowskiego nie było. MAŁKOWSKA-DRAHONOWSKA Olga Była drugą córką Zofii i Karola Drahonowskich, urodziła się w Krzeszowicach 1 września 1888. Mimo czeskiej narodowości rodziców od dziecka zawsze podkreślała swą polskość. Szkołę i gimnazjum ukończyła eksternistycznie, zdając tylko kolejne egzaminy w Krakowie, zresztą zawsze z najlepszymi notami. Po maturze wstąpiła do Konserwatorium Muzycznego we Lwowie, gdzie wkrótce ujawniła swe talenty jako poeta i rzeźbiarka. była również instruktorem wf w Sokole, miała swoje pasje sportowe (jazda konna, pływanie, łyżwiarstwo, narciarstwo, gimnastyka), działała także w organizacji wychowania narodowego Eleusis. Z Eleusis pozyskał ją Małkowski do niepodległościowego Zarzewia, gdzie szybko poznała tajniki służby wojskowej zdobywając stopień porucznika Polskich Drużyn Strzeleckich. Gdy Andrzej Małkowski zapoczątkował harcerstwo - Olga Drahonowska w lecie 1911 założyła pierwszą żeńską (trzecią według kolejności) drużynę skautową we Lwowie. Była również pierwszą Komendantką Skautek w Naczelnej Komendzie Skautowej w latach 1911-1912. Gdy w marcu 1912 na i Zjeździe we Lwowie harcerstwo przyjęło jednomyślnie charakter organizacji abstynenckiej - Olga Drahonowska została powołana w skład Zarządu Oddziału lwowskiego Eleuterii-Wyzwolenia, a prowadzona przez nią III Lwowska Drużyna Skautek im. E. Plater w lokalu tej zasłużonej organizacji skupiającej cały polski ruch abstynencki zaboru austriackiego - otrzymała świetlicę. We wrześniu 1912 w "Skaucie" nr 23 ukazał się przystosowany do melodii rewolucyjnej pieśni "Na barykady ludu roboczy" wiersz Ignacego Kozielewskiego "Wszystko co nasze Polsce oddamy", uzupełniony refrenem "Ramię przez, słabość krusz". Nosił tytuł "Marsz skautów" i stał się później hymnem ZHP. Przystosowanie i uzupełnienie hymnu było dziełem Olgi Drahonowskiej - wykonanym za zgodą autora. W czerwcu 1913 opuściła Lwów udając się na leczenie do Zakopanego, pojawił się tam również Andrzej Małkowski i ks. Kazimierz Lutosławski, który udzielił im ślubu. Po wyleczeniu nacieku w płucu, Olga Małkowska założyła i prowadziła w Zakopanem harcerstwo żeńskie, od sierpnia 1914 (gdy Małkowski po wybuchu i wojny światowej wyruszył do Legionów) - również drużynę męską. Po zabraniu do wojska austriackiego listonoszy i górali zorganizowała skautową pocztę, pomoc żniwną dla góralek, ochronkę dla opuszczenia dzieci, tanią jadłodajnię dla ubogiej ludności i skautową straż porządkową pełniącą nocną służbę. Pod jej komendą skauci urządzali tajne składy broni w górach: w Dolinie Kościeliskiej, w salach Hali Pysznej, Dolinie Roztoki, w Murzasichlu i w grotach Nosalu. W lutym 1915 po próbie ogłoszenia przez Andrzeja Małkowskiego Republiki Podhalańskiej jako zaczątka niepodległej Polski - policja austriacka wykryła te magazyny, a druhna Olga z mężem tylko dzięki ostrzeżeniu przez górali - zdołała uniknąć aresztowania. Poprzez Wiedeń przedostali się marcu 1915 do Szwajcarii, a stamtąd do USA, gdzie Stanisław Osada wezwał Andrzeja Małkowskiego do zorganizowania harcerstwa polonijnego. Tam przyszedł na świat 30 października 1915 syn Olgi i Andrzeja, nazwany przez nich Lutykiem, z którym w rok później wróciła do Europy. Gdy plany polskiego Legionu w Kanadzie upadły - w lutym 1917 przeniosła się z Francji do Szwajcarii. Poczta tego neutralnego kraju odmówiła doręczania żołdu Andrzeja z wojska kanadyjskiego, więc aby utrzymać siebie i dziecko podjęła ciężką pracę fizyczną w gospodarstwie ogrodniczym w Chexbres Village, traktując to jako jeszcze jedną próbę harcerskości. Od końca roku 1917 uczyła muzyki w Ecole Nouvelle, a od 1918 w polskiej szkole w Londynie, którą założyła na prośbę Polish Relief Found. Później zamieszkała w Torquay jako kustosz zbiorów (po osiadłej tam po roku 1863 rodzinie Krajewskich w Fell-Court), przeznaczonych dla Polski gdy odzyska niepodległość (tak się też stało). Również tam Małkowska uczyła muzyki i Wf w szkołach, organizując i prowadząc drużynę skautek i wilcząt. I wszędzie zdobywała sympatię dla Polski, do której miała wrócić już bez Andrzeja. Wróciła z Lutykiem w listopadzie 1921 prowadząc naukę angielskiego i gimnastyki w zakopiańskiej Szkole Gospodarstwa Domowego i dla Ślązaczek specjalne kursy języka polskiego, literatury, historii i geografii, a od roku 1922 zapoczątkowała trzymiesięczną szkołę instruktorek ZHP w Kuźnicach. W 1924 była komendantką Zlotu Harcerek w Świdrze pod Warszawą, a następnie polskiej delegacji na III Światową konferencję skautek w Foxlease w Anglii. W roku 1925 założyła Szkołę Pracy Instruktorskiej i Pracy Harcerskiej w Sromowcach Wyżnych, kierując tą placówką do roku 1939 i rozbudowując ośrodek. Po Dworku Cisowym (szkoła) powstały tam: Orle Gniazdo w 1927 i Dom Ludowy dla wsi (spalony w 1945), Watra w 1929 i czorsztyńska Pustelnia w 1930. Latem 1931 Olga Małkowska kierowała w Sromowcach pierwszym obozem żeńskim Studium wf Uniwersytetu Jagiellońskiego. Szkołę Pracy Harcerskiej uznano za ośrodek nowego typu, promieniujący ideą harcerską na społeczeństwo, w 1927 władze ZHP obdarzyły ją godnością harcmistrzyni Rzeczpospolitej. W 1932 prowadziła VII światową konferencję skautek na Buczu - uczestniczki jednomyślnie wybrały druhnę Małkowską do Komitetu Światowego Skautek, na konferencji następnej w Abelboden, w Szwajcarii, w 1934 powierzając jej wizytację skautek w Czechosłowacji, Austrii i Rumunii. Została także wybrana skautową delegatką w Komitecie Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą w Lidze Narodów (ówczesny odpowiednik dzisiejszej ONZ). Rząd Polski odznaczył ją Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restutita i Krzyżem Niepodległości. Po klęsce wrześniowej w 1939, na nalegania syna aby uchodziła przed gestapo - opuściła kraj. Dotarła do Anglii. Tam w Darmouth założyła Dom Dziecka Polskiego, przeniesiony po nalotach Luftwaffe do Szkocji, na Isle of Man w posiadłości Castlemains, w Douglas. Obok polskiej szkoły, gimnazjum i harcerstwa - powstała tu placówka dla żołnierzy aby swe urlopy mogli spędzić przy polskich dzieciach, w polskiej atmosferze. W 1942 powołano Olgę Małkowską do Londynu, do władz ZHP, uczestniczyła tam również w pracach sięgających przyszłości, organizując GIS - skautową służbę międzynarodową niosącą pomoc dzieciom na terenach wyzwalanych spod okupacji hitlerowskiej. Poprzez Caritas GIS dostarczyła żywności dzieciom zniszczonej Warszawy. W latach 1948-1960 Olga Małkowska prowadziła kolejny Polish Childrens Home w Hawson Court, posiadłości w Buckfastleigh, w Devon. W 1959 zorganizowała wycieczkę dzieci do Polski, wróciły oczarowane, co naraziło ją na zarzuty emigracyjnej prasy. Sama wróciła do kraju w roku 1961. Osiadła początkowo we Wrocławiu, a od 1964 na stałe w Zakopanem, gdzie zamieszkała w drewnianym domku przy ul. Małe Żywczańskie 17A. W 1966 Rada Państwa przyznała jej rentę dla zasłużonych, przedstawiciel TPD wręczył jej któregoś dnia Honorową Odznakę Przyjaciela dziecka, trafiały do niej zastępy i drużyny harcerskie. W roku 1968 z wielkim wzruszeniem przyjęła zaproszenie do Krakowa na nabożeństwo w rocznicę śmierci Andrzeja Małkowskiego, zapoczątkowane wówczas przez ówczesnego kardynała Karola Wojtyłę, obecnego papieża. Aż nadeszła rocznica sześćdziesiąta, w którą Olga Małkowska odeszła na Wieczną Wartę. Spoczywa na nowym cmentarzu przy ul. Nowotarskiej, nad grobem wznosi się granitowy pomnik dłuta Henryka Burzca. NZS, Niezależne Zrzeszenie Studentów Niezależne Zrzeszenie Studentów powstało 22 września 1980 w wyniku pamiętnych wydarzeń i strajków robotniczych z sierpnia 1980, będących sprzeciwem wobec ówczesnego reżimu politycznego w naszym kraju. NZS w roku 1980 było w pewnym sensie studenckim odpowiednikiem "Solidarności" i skupiało młodych ludzi chcących niezależnej od władz państwowych organizacji studenckiej, a ponadto demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania podstawowych swobód politycznych w kraju oraz praw człowieka, szanowania polskich tradycji niepodległościowych i patriotycznych. Przez długi czas władze PRL zwlekały z rejestracją NZS. Dopiero w wyniku strajków studenckich, szczególnie w Łodzi, ówczesny rząd zgodził się na rejestrację Zrzeszenia, która miała miejsce 17 lutego 1981 r. Pierwszym szefem NZS został Jarosław Guzy. Organizacja obok działań typowo prostudenckich, związanych między innymi z postulatami reformy szkolnictwa wyższego, zajmowała się także wspieraniem działań "Solidarności" w wymiarze politycznym. Po wprowadzeniu stanu wojennego NZS został zdelegalizowany, a wielu jego działaczy aresztowanych. W kilku ośrodkach akademickich NZS prowadził jednak działalność podziemną. Po roku 1989 NZS został ponownie zalegalizowany. Stopniowo zmieniał też profil swojej działalności, zdecydowanie ograniczając inicjatywy polityczne na rzecz reprezentowania interesów studentów oraz realizowania przedsięwzięć kulturalno-rozrywkowych, stając się tym samym organizacją o typowo studenckim charakterze. Obiady Czwartkowe zebrania lit.-nauk., organizowane na wzór paryskich salonów lit. Od 1771 z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego (na Zamku Król. lub w Łazienkach); uczestniczyli w nich (z reguły bez udziału dam) zaproszeni przez króla pisarze (I. Krasicki, A. Naruszewicz, S. Trembecki, F. Bohomolec), publicyści (J. Wybicki), pedagodzy (G. Piramowicz, I. Nagurczewski, K. Wyrwicz) oraz związani z dworem dostojnicy i działacze polit. (ks. A.K. Czartoryski, J. Chreptowicz, A. Zamoyski); czytywano tu i omawiano utwory lit. (np. Myszeidę Krasickiego w 1774), prace nauk. I pedag. Oraz projekty reform (np. Założenia kodeksu praw A. Zamoyskiego); nieoficjalnym organem "czwartków" były ? "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne"; końcowa data odbywania się o.cz. jest sporna (1782 lub ok. 1788). Ochotnicze Hufce Pracy Ochotnicze Hufce Pracy - jedno z ogniw w systemie wychowania, resocjalizacji i reedukacji - są państwową jednostką organizacyjną, której szczególnym podmiotem oddziaływań są dwie grupy młodzieży. Pierwsza to młodzież o zmniejszonych szansach życiowych, pochodząca z rodzin dysfunkcjonalnych, patologicznych, niedostosowana społecznie, wymagająca i poszukująca opieki oraz możliwości kształcenia i zdobycia zawodu. Druga - wykształcona i z pewnymi już kwalifikacjami zawodowymi - zagrożona jednak bezrobociem. Jeszcze inny podmiot oddziaływań to uczniowie szkół ponadpodstawowych i studenci, którzy w czasie wolnym od nauki chcą pracować za pośrednictwem OHP.
W związku z tym zadania Ochotniczych Hufców Pracy są różnorodne i złożone, dostosowane do zapotrzebowań i oczekiwań tych zróżnicowanych grup. Jednocześnie mieszczą się w kompleksie całej polityki społecznej prowadzonej przez państwo w stosunku do młodzieży w wieku powyżej 15 lat. W ramach utworzonego przez OHP systemu, obejmującego cały kraj, funkcjonuje obecnie 268 hufców pracy, 25 ośrodków szkolenia i wychowania, 49 centrów edukacji i pracy, 1 Europejskie Centrum Kształcenia i Wychowania w Roskoszy (woj. lubelskie), 9 centrów kształcenia i wychowania (Oleśnica, Wiechlice, Dobieszków, Szczawnica/Jabłonka, Gołdap, Pleszew, Rów/Trzcińsko, Gródek/Tarnów, Nosowo), 27 ośrodków szkolenia zawodowego, 49 młodzieżowych biur pracy i 75 ich filii, 132 klubów pracy, 35 gospodarstw pomocniczych. W każdym roku szkolnym przebywa w hufcach pracy, ośrodkach i centrach około 32 tysięcy młodzieży i liczba ta z roku na rok powiększa się. Pomimo wcześniejszych porażek szkolnych ci młodzi ludzie kończą w OHP szkołę i zdobywają przygotowanie zawodowe. Otrzymują odpowiedni zasób wiedzy ogólnej i umiejętności praktycznych. Są przygotowani do samodzielnego startu w dorosłe życie. Socjologiczna charakterystyka kandydatów do OHP wykazuje, że ponad 20 proc. pochodzi z rodzin niepełnych i domów dziecka, 37 proc. Z rodzin wielodzietnych, 35 proc. Z rodzin dotkniętych bezrobociem. Wśród nich ponad 26 proc. było przed przyjściem do OHP objętych procesem resocjalizacji, w tym 10 proc. karanych za czyny przestępcze mniejszej wagi, 98 proc. stanowili młodociani, wykształcenie podstawowe posiadało 57 proc., niepełne podstawowe 43 proc. Ochotnicze Hufce Pracy zapewniają jednak nie tylko naukę i przygotowanie zawodowe. Stwarzają również odpowiednie warunki do prowadzenia działań opiekuńczych, profilaktycznych i resocjalizacyjnych, kompensują braki i wszelkiego typu niekorzystne wpływy środowiska rodzinnego czy opiekuńczego. Jednym słowem - chronią skutecznie młodzież przed demoralizacją. Ochotnicze Hufce Pracy powstały 13 czerwca 1958 roku - Uchwała Rady Ministrów Nr 201/58. Za główne zadanie OHP uznano niesienie pomocy w rozwijaniu gospodarki narodowej oraz stworzenie młodzieży możliwości zdobywania podstawowych wiadomości zawodowych. Uchwała Rady Ministrów zobowiązała zainteresowane ministerstwa i rady narodowe oraz inne organa państwowe do udzielenia pomocy OHP w celu właściwego wykonywania podejmowanych zadań. Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. L. Schillera w Łodzi Szkoła Filmowa, nazywana na początku Państwową Wyższą Szkołą Filmową, powstała w Łodzi w roku 1948.Po zakończonej w 1945 roku wojnie Łódź była jedynym, dużym, nie zniszczonym miastem w centralnej Polsce położonym blisko Warszawy. Przed wojną to właśnie Warszawa była centrum kulturalnym Polski, obok Krakowa. Zaraz po wojnie takim centrum stała sie Łódź. Tutaj rozpoczęły działalność teatry, opera, kabarety, kina. Po wojennym rozproszeniu do Łodzi właśnie przybyli aktorzy, reżyserzy, pisarze, dziennikarze. W Łodzi powstało centrum produkcji filmowej w Polsce oraz Wyższa Szkoła Filmowa.Od początku były w Szkole Filmowej dwa, podstawowe wydziały: wydział reżyserii filmowej i wydział operatorski. Program nauczania ograniczał się początkowo do prostych, filmowych ćwiczeń zbiorowych wkrótce jednak zaczęły powstawać indywidualne filmy studenckie, od samego początku kręcone za pomocą zawodowego sprzętu na taśmie 35mm. PIRAMOWICZ Grzegorz Ksiądz Grzegorz Piramowicz był pedagogiem, nauczycielem i wychowawcą, zaangażowanym pisarzem i wybitnym mówcą; teoretykiem wymowy i poezji, także filozofem i teologiem; jednocześnie - jak piszą badacze - gruntownie wykształconym człowiekiem idei i pasji. Ten wychowanek, a potem członek zakonu jezuitów położył wielkie zasługi na polu szkolnictwa - współpracując z innymi ludźmi postępu w Komisji Edukacji Narodowej, był jednym z twórców zreformowanej "nowej" szkoły.Urodził się we Lwowie 25 listopada 1735 roku, w kupieckiej rodzinie mieszczańskiej pochodzenia ormiańskiego, jako najstarszy syn Jakuba Piramowicza - tytularnego sekretarza królewskiego i Anny z Nikorowiczów. Polska Akademia Nauk Wg samego PAN-u jego historia przedstawia się następujaco: SP, Służba Polsce Powszechna Organizacja "Służba Polsce", (SP), państw., paramilitarna organizacja dla młodzieży, utworzona 1948; politycznie kontrolowana przez ZWM, później ZMP, organizacyjnie związana z WP; prowadziła obowiązkowe przysposobienie zaw., wojsk. I wychowanie fiz. Oraz polit.-ideologiczną indoktrynację młodzieży (wiek 16-21 lat); 1949 obejmowała ok. 1, 2 mln osób (ponad 50% młodzieży podlegającej rekrutacji); hufce SP istniały w gminach, szkołach, przedsiębiorstwach państw.; brygady SP pracowały m.in. przy odbudowie Warszawy, budowie ośr. przem. (Nowa Huta, Nowe Tychy), osuszaniu Żuław; do brygad nadkontyngentowych (Zastępcza Służba Wojskowa) pracujących w kopalniach i kamieniołomach wcielano młodzież z grup społ. Uznawanych przez władze państw. Za wrogie polit. (zamożni rolnicy, byli kupcy, przemysłowcy, urzędnicy państw. W II RP); 1953 ograniczono liczbę hufców, brygad oraz pracowników, wprowadzono zaciąg ochotniczy; 1955 SP została zlikwidowana, jej majątek przejęła Liga Przyjaciół Żołnierza. STO, Społeczne Towarzystwo Oświatowe ogólnopolskie stowarzyszenie utworzone w 1987 w Warszawie, podejmujące działania na rzecz poprawy systemu oświatowego w Polsce. Społeczne Towarzystwo Oświatowe koncentruje się na zakładaniu (od 1989) i prowadzeniu społecznych szkół i placówek oświatowych, które mają zapewnić uczniom - korzystniejsze niż w szkołach państwowych - warunki do nauki i wszechstronnego rozwoju ich osobowości. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego uważana jest za najstarszą rolniczą szkołę akademicką w Polsce. Myśl stworzenia wyższego szkolnictwa rolniczego powstała w naszym kraju już pod koniec XVIII wieku i zyskała poparcie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zamierzano utworzyć Instytut Rolniczy w Ujazdowie pod Warszawą. Zamiar ten nie został jednak zrealizowany. Urzeczywistniono go dopiero w czasie pierwszego konstytucyjnego okresu Królestwa Kongresowego. Z dniem 23 września 1816 roku utworzono w Marymoncie, położonym na terenie dzisiejszej dzielnicy Warszawy - Bielan, Instytut Agronomiczny. Za siedzibę Instytutu obrano pałacyk królowej Marysieńki Sobieskiej, a pierwszym jego dyrektorem został Jerzy Beniamin Flatt, jeden z najlepszych w owym czasie znawców stosunków gospodarczych w Królestwie Polskim. Instytutowi przydzielono dobra rządowe - Marymont z Bielanami i folwarkami: Ruda, Wawrzyszew i Buraków. W Marymoncie prowadzone były studia w dwóch poziomach: elementarnym - dla przyszłych kwalifikowanych robotników oraz wyższym (stanowiącym właściwy trzon szkoły) - dla przyszłych ekonomów i rządców, a także dla synów właścicieli ziemskich. Prawie równolegle z powstaniem Instytutu Marymonckiego zaczęto tworzyć inne wyższe szkoły rolnicze. W ramach Instytutu Agronomicznego utworzono Rządowy Instytut Weterynarii, a następnie w roku 1840 przekształcono Instytut Agronomiczny w Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. Na przestrzeni lat zmienne były losy Uczelni, rusyfikowana przez władze carskie uległa okresowej likwidacji, w 1869 roku została przeniesiona do Puław, a następnie do Rosji. W Królestwie nadal trwały wysiłki mające na celu zorganizowanie wyższego szkolnictwa rolniczego, które w rezultacie kilku kolejnych prób i przekształceń w roku 1918 doprowadziły do powstania Królewsko-Polskiej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę uczelnia zestala nazwana Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego. W 1919 roku Uczelnia została upaństwowiona. Początkowo w jej skład wchodziły dwa wydziały Rolniczy i Leśny, a w 1921 roku utworzono trzeci - Wydział Ogrodniczy. Wśród profesorów SGGW było wielu ludzi o europejskiej sławie i wielu też takich, którzy oprócz działalności naukowej odegrali wielką rolę w rozwoju niepodległego Państwa Polskiego, byli to m.in.: Józef Mikułowski-Pomorski - pierwszy rektor SGGW, minister Rolnictwa i dwukrotnie minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Władysław Grabski - wybitny ekonomista, twórca waluty polskiej - złotego, dwukrotny premier, minister Skarbu i minister Rolnictwa oraz Zdzisław Ludkiewicz - twórca Banku Rolnego i minister reform rolnych. W okresie II Wojny Światowej Uczelnia prowadziła tajne nauczanie, a po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku wznowiła działalność akademicką jako pierwsza uczelnia w Warszawie. Wielkimi postaciami SGGW w okresie okupacji byli: Franciszek Staff, Jerzy Grochowski, Tadeusz Gorczyński, Roman Kuntze i inni. Wśród uczonych i twórców okresu powojennego światową sławą cieszyli się: Marian Górski, Franciszek Staff, Arkadiusz Musierowicz, Marian Nunberg, Kazimierz Krysiak, Franciszek Krzysik, Ryszard Mateuffel i wielu innych. Po wojnie nastąpił dalszy rozwój Uczelni, wyrażający się między innymi wzrostem liczby wydziałów. W 1951 roku do SGGW włączono jako czwarty - Wydział Weterynaryjny zlokalizowany przy ulicy Grochowskiej (uprzednio należący do Uniwersytetu Warszawskiego). Następnie powstały kolejne wydziały: Melioracji Wodnych (obecnie Melioracji i Inżynierii Środowiska), Technologii Drewna, Zootechniczny, Ekonomiczno-Rolniczy, a przy Wydziale Ogrodniczym powstała Sekcja Kształtowania Terenów Zieleni (obecnie Oddział Architektury Krajobrazu). W 1956 roku SGGW otrzymała decyzją Rady Ministrów i władz miasta Warszawy tereny na Ursynowie wraz z sąsiadującymi gospodarstwami Wolica, Natolin i Wilanów. W 1961 roku powstał Wydział Technologii Rolno-Spożywczej, przekształcony w 1973 roku w Wydział Technologii Żywności. W latach siedemdziesiątych nastąpił rozwój Uczelni na Ursynowie. W 1977 roku utworzono Wydział Techniki Rolniczej i Leśnej oraz Wydział Żywienia Człowieka oraz Gospodarstwa Domowego. Obecnie główny nurt życia akademickiego skupia się na Ursynowie. Nazwa dzielnicy Ursynów pochodzi od przydomka rodowego Juliana Ursyna Niemcewicza, znanego poety i działacza politycznego, który tu okresowo przebywał. Pałac Ursynowski zbudowany w latach 1857-60, wraz z okolicznymi dobrami był do roku 1921 własnością rodziny Krasińskich. Spadkobierca rodu Edward hr. Raczyński podarował go Państwu Polskiemu na cele edukacyjne. W Pałacu Ursynowskim mają swoją siedzibę władze Uczelni oraz znajdują się tu sale konferencyjne i recepcyjne Uczelni. Na terenie Ursynowa zlokalizowanych jest sześć wydziałów Uczelni, domy akademickie, hotel SGGW, a w pięknym parku znajduje się Aula Kryształowa, w której odbywają się seminaria, konferencje i uroczystości związane z życiem Uczelni. Szkoła Główna Handlowa Szkoła Główna Handlowa jest najstarszą wyższą uczelnią ekonomiczną w Polsce. Swoją działalność rozpoczęta 15 października 1906 roku jako Prywatne Kursy Handlowe Męskie Augusta Zielińskiego. Powołana została do życia przez grupę absolwentów zlikwidowanej przez władze rosyjskie Szkoły Handlowej Prywatnej Leopolda Kronenberga. Założycielowi Szkoły Augustowi Zielińskiemu udało się uzyskać zezwolenie władz zaborczych na utworzenie "Kursów", które faktycznie prowadziły wykłady akademickie w języku polskim. Po śmierci założyciela Szkoły nadano jej nazwę Wyższych Kursów Handlowych im. Augusta Zielińskiego. Wybuch i wojny światowej (1914 r.) stworzył szansę formalnego przekształcenia Szkoły w wyższą uczelnię. Za zgodą okupacyjnych władz niemieckich Kursy uznane zostały za "Handelshochschule" - czyli Wyższą Szkołę Handlową. Mimo szeregu ograniczeń i zastrzeżeń nałożonych na Uczelnię przez władze niemieckie, mimo trwającej wojny przeprowadzono gruntowną reorganizację i modernizację Szkoły. Dopiero jednak po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku zaistniały warunki do nadania Szkole prawdziwie akademickiego oblicza. W 1919 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zatwierdziło statut WSH nadający jej pełnię praw szkoły wyższej. Kolejna zmiana nazwy Uczelni nastąpiła w roku 1933. Wówczas to po raz pierwszy uzyskała ona miano Szkoły Głównej Handlowej. Ta nazwa podkreślała czołową rolę Szkoły w kraju w zakresie upowszechniania nauk ekonomicznych. SGH pozostała uczelnią jednowydziałową, a studenci mieli do wyboru jeden z następujących kierunków: ogólnoekonomiczny, handlowy, bankowy, skarbowy, ubezpieczeniowy, służby zagranicznej, spółdzielczy i pedagogiczny. SGH dbała również o wykształcenie dla własnych potrzeb wykwalifikowanej kadry nauczycieli akademickich. Do wybuchu II wojny światowej nadano 23 doktoraty i 7 habilitacji. Rok 1939 przerwał dynamiczny rozwój SGH. Okupant hitlerowski nie zezwolił na dalsze funkcjonowanie wyższych uczelni. Spora część kadry nauczającej i studentów uległa rozproszeniu w wojennej zawierusze. Wielu pracowników i studentów Szkoły zginęło w czasie walk z hitlerowskim najeźdźcą. Inicjatywę ominięcia niemieckich zakazów i uruchomienia podziemnej wyższej uczelni ekonomicznej podjął profesor Edward Lipiński. W lecie 1940 roku uzyskał on zgodę okupanta na stworzenie prywatnej zawodowej szkoły handlowej. Początkowo nosiła ona nazwę Kursy Gospodarcze. W sierpniu 1941 roku została przekształcona w Miejską Szkołę Handlową. Po wybuchu Powstania Warszawskiego, tajną SGH przeniesiono do Częstochowy (Kursy Akademickie), gdzie funkcjonowała do lipca 1945 roku. Pod fikcyjnymi nazwami przedmiotów, posługując się parawanem szkoły zawodowej, profesorowie i studenci MSH faktycznie realizowali w warunkach konspiracyjnych program przedwojennej SGH, często z narażeniem własnego życia. Po zakończeniu wojny, w 1945 roku powstał Oddział SGH w Łodzi, wznowiono też zajęcia w ocalałym gmachu Biblioteki SGH w Warszawie. Przemiany ustrojowe, jakie dokonały się w Polsce, oznaczały dla Szkoły utratę dotychczasowych źródeł finansowania. W czerwcu 1949 roku władze komunistyczne podjęły uchwałę o upaństwowieniu Uczelni i przekształceniu SGH w Szkołę Główną Planowania i Statystyki. Nadanie SGPiS "socjalistycznego kształtu" prowadziło do stworzenia w tych ramach placówki kształcącej kadrę urzędników dostosowaną do potrzeb gospodarki centralnie planowanej i kierowanej. To sprawiło, iż wielu profesorów i pracowników Szkoły musiało odejść lub zmienić zainteresowania naukowe. Po śmierci Stalina i politycznej "odwilży" zapoczątkowanej w roku 1956, część środowiska SGPiS podjęła próby przywrócenia akademickiego charakteru studiów. Dopiero jednak w latach sześćdziesiątych udało się rozwinąć funkcjonowanie zespołów badawczych, wprowadzić korzystne zmiany programowe. Ożywioną działalność prowadziły instytuty międzywydziałowe, zmodernizowano środki dydaktyczne. W tej dekadzie wyodrębniły się też tzw. szkoły naukowe, np. Aleksego Wakara czy Michała Kaleckiego, będące w ówczesnych warunkach awangardą ekonomicznego myślenia. Wydarzenia Marca 1968 roku stały się kolejnym etapem zahamowania rozwoju Szkoły i ujawnienia dążeń władz do ograniczenia jej samodzielności. Zlikwidowano wówczas wiele katedr, część kadry ponownie została zmuszona do zmiany zainteresowań naukowych lub miejsca pracy. W latach siedemdziesiątych SGPiS odnotowała niespotykany dotychczas przyrost liczby studentów. Sięgała ona 11.000 osób. Sierpień 1980 roku przyniósł przełom w historii PRL. Przyczynił się zarazem do polaryzacji postaw i poglądów zarówno pracowników, jak i studentów Szkoły. Część kadry naukowo-dydaktycznej Uczelni związana była na płaszczyźnie współpracy, doradztwa lub bezpośredniego udziału z działalnością partyjnych lub rządowych organów władzy różnego szczebla. Drugi biegun stanowili zwolennicy reform gospodarczych na czele z Leszkiem Balcerowiczem, twórcą słynnego programu ekonomicznego wdrażanego w latach dziewięćdziesiątych. Stan wojenny (1981 r.) przebiegał w SGPiS spokojnie, obyło się bez szczególnych represji czy incydentów. W latach osiemdziesiątych nastąpiło bardzo wydatne zmniejszenie liczby studentów (z 11 tys. do 6, 5 tys.). Tendencja ta utrzymała się, aż do roku 1990. Byt to okres spadku zainteresowania Uczelnią wśród młodzieży kończącej szkoły średnie. Dekada ta charakteryzowała się niestety przestarzałymi programami studiów, częstokroć nie dostosowanymi do istniejących już wówczas realiów gospodarczych. Głębokiej restrukturyzacji wymagała organizacja Uczelni, posiadającej wówczas 6 wydziałów i kształcącej nadal w zakresie stosunkowo wąskich specjalizacji branżowych. Konieczne stało się także unowocześnienie bazy materialno-dydaktycznej. Warunki do przeprowadzenia takich reform powstały w roku 1990, na fali ogólnej przebudowy ustrojowej państwa. 5 kwietnia 1991 roku Uczelnia powróciła do nazwy Szkoła Główna Handlowa. Nowe władze Szkoły z ówczesnym Rektorem prof. dr hab. Aleksandrem Müllerem zapoczątkowały gruntowne przeobrażenie Uczelni. Unowocześniono i skomputeryzowano proces dydaktyczny, nawiązano kontakty z najlepszymi uczelniami ekonomicznymi Europy i świata. Umożliwiono studentom wybór wykładowców i samodzielne kształtowanie własnej ścieżki studiów. Młodzież akademicka zyskała realne prawo współdecydowania o losach Szkoły, jej przedstawiciele zasiedli w Senacie SGH, a Samorząd Studencki stał się współgospodarzem Uczelni. Co charakterystyczne, począwszy od roku 1990 gwałtownie wzrasta też liczba studentów SGH, a wielu młodych ludzi jako powód wstąpienia w mury tej Szkoły wskazuje jej renomę w kraju. Szkoła Główna Warszawska wyższa szkoła o charakterze uniwersyteckim, działająca 1862-69 w Warszawie, w miejsce zamkniętego 1831 Uniwersytetu Warszawskiego; jej powstanie było związane z przywróceniem 1861 samorządu szkolnego w Królestwie Pol. I z działalnością A. Wielopolskiego dyr. Komisji Wyznań Rel. I Oświecenia Publ.; miała 4 wydziały: filol.-hist., lekarski, mat.-fiz., prawniczy; jej rektorem był J. Mianowski, ponadto wykładali m.in.: T. Chałubiński, B. Dybowski, L.M. Hirszfeld, W.E.J. Holewiński, J. Natanson, W. Szokalski, W. Taczanowski. Sz.G. Odegrała ważną rolę w życiu umysłowym Królestwa Pol., stając się ośr. najnowszych prądów filoz. I nauk.; jej wychowankami byli m.in.: J.N. Baudouin de Courtenay, P. Chmielowski, Z. Gloger, A. Kraushar, B. Prus, H. Sienkiewicz, A. Świętochowski. Szkoła Rycerska Co najmniej do XVII wieku siła wojskowa Polski opierała się na masie pospolitego ruszenia, powoływanego w razie potrzeby uchwałą sejmu, oraz na wojskach zaciężnych werbowanych również do wykonania określonych zadań militarnych. Jednostki stałe, tzw. Wojsko kwarciane, a później komputowe, były stosunkowo nieliczne. Wprowadzenie nowych metod działań, wynikające z używania broni palnej, wymagało wyszkolonych żołnierzy i oficerów. Na porządku dnia stawało zagadnienie wojskowego, a zarazem nowocześniejszego wykształcenia młodzieży szlacheckiej. Wiązało się to z narastającymi żądaniami wzmocnienia władzy królewskiej i dokonania reform prowadzących do wzmocnienia państwa. Pierwszy z takimi postulatami wystąpił biskup kijowski Józef Wereszczyński w roku 1594. Do postulatów tych powrócono w czasie elekcji po śmierci Zygmunta III Wazy. Wówczas też w obciążeniach nałożonych na nowego króla Władysława IV, nazywano je jak wiadomo "pacta conventa" znalazło się zobowiązanie założenia szkoły rycerskiej. Zobowiązanie to zostało rozwinięte w uchwale sejmu walnego, zwołanego w tymże 1633 r. Brzmiała ona: " Słusznie się Stany Koronne na to zgodziły, aby szkoła rycerska była postanowiona, w której by ludzie młodzi, nie szukając tego po cudzych ziemiach, mogli się mathematicam militarem, i rzeczy puszkarskich uczyć i dlatego jakośmy to im pactis conventis obiecali, taką szkołę de facto erigere, tak i teraz dość im czyniąc, szkołę rycerską we Lwowie naznaczamy; i człowieka takiego, który by był na to sposobny, upatrzywszy; który pierwszy fundamenta tej szkoły założy, onemu na to przywilej dać rozkazaliśmy; co wszystko authoritate Conventus presaentis aprobujemy". Należy pamiętać iż w Polsce nie było podówczas specjalistów zdolnych do realizacji tego ambitnego przedsięwzięcia. Wskażmy dwa nazwiska: generała artylerii Krzysztofa Arciszewskiego, uczestnika walk o Bredę i La Rochelle w czasie wojny trzydziestoletniej, a także Kazimierza Siemienowicza również praktyka ale i teoretyka artylerii, autora Artis magnae artillerice pars prima, w którym to dziele znalazł się pierwszy w literaturze światowej opis konstrukcji, wytwarzania i właściwości rakiet, także wielostopniowych. Postulatu tego nie udało się jednak zrealizować. Powracał on w zobowiązaniach kolejnych elektów: Jana Kazimierza (1648) i Jana III Sobieskiego (1674) oraz Augusta II (1697) i Augusta III (1733). Analogiczne zobowiązania przyjął również ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski. Tym razem jednak sprawa nabrała biegu. W 1765 r. podjęto pierwsze prace organizacyjne. Na przeszkodzie stanął jednak brak pieniędzy. Stąd początkowo wydatki na szkołę finansowano jedynie z królewskiej szkatuły. Za te pieniądze zakupiono w stolicy budynek, zwany do dziś Pałacem Kazimierzowskim (obecnie jest to sztandarowy obiekt Uniwersytetu Warszawskiego) oraz mundury, wyposażenie i pomoce szkolne. Równie ważne jak przezwyciężenie trudności finansowych było ustalenie programu nauczania i założeń organizacyjnych, wreszcie zapewnienie odpowiedniego personelu dydaktycznego. Najwyższym zwierzchnikiem Szkoły był król. Sprawował on pieczę przede wszystkim nad doborem kadry dowódczej i personelu dydaktycznego, a także w znacznym stopniu nad ustalaniem kwestii programowych. Miał ponadto bezpośredni wpływ na dobór słuchaczy. Król udzielał też pomocy materialnej niektórym kadetom. Zadania Szkoły były dwojakie: wyszkolenie wojskowe i ogólne wykształcenie kadetów. Na komendanta król powołał Adama Kazimierza Czartoryskiego. Pozostawał on, podobnie jak jego królewski kuzyn, pod wpływem liberalnych prądów brytyjskiej myśli politycznej. Zainteresowania i wiedza pedagogiczna predystynowały go do zajmowania stanowiska, które mu król zaofiarował. Czartoryski zaangażował się szczególnie aktywnie w tworzenie Szkoły. Sprowadzał z zagranicy wykładowców, nadzorował skompletowanie kadry wojskowych, zajmował się zapewnieniem szkole podręczników. Pomagał w stworzeniu biblioteki, którą zresztą sam częściowo ufundował . Czartoryski odegrał ogromną rolę jako wychowawca młodzieży w duchu patriotyzmu, a zarazem w zgodzie z klimatem i poglądami epoki. W wychowaniu kładziono zarazem duży nacisk na wojskowy charakter Korpusu Kadetów, który tworzyli słuchacze Szkoły, przeznaczeni do służby wojskowej. Kultywowano patriotyzm, który zarazem kojarzono z otwartością na innych. Pojęcie szlachectwa rozumiano jako obowiązek służenia Polsce i odpowiedniego odnoszenia się do jej mieszkańców. Kadet miał pracować nad sobą, rozwijać swój umysł, charakter i ciało tak, by był zdolny do służenia krajowi zarówno jako żołnierz, jak i obywatel. Czartoryski zdynamizował działania szkoły, poświęcił jej, w pierwszej fazie istnienia, bardzo wiele wysiłku. Jego pierwszym następcą został, na krótko, książę August Sułkowski. Został on zastąpiony w1767 r. przez gen. por. Fryderyka Józefa Moszyńskiego. Dobrze, jak jego poprzednicy, wykształcony pozostał on w korpusie do II rozbioru. Komendant i jego zastępcy zajmowali się ogólnymi problemami Szkoły, w tym kwestiami kadrowymi i finansowymi. Realizacja zadań dydaktycznych należała do obowiązków dyrektora nauk. Pierwszym dyrektorem został, w roku 1667, pastor anglikański, Brytyjczyk John Lind, który do założeń programowych Szkoły wniósł wzorce przeniesione z angielskich wyższych zakładów naukowych epoki. Nauka w szkole trwała siedem lat. Przychodzili do niej młodzi chłopcy w wieku 7 - 12 lat, często nie mający, poza początkowym, żadnego przygotowania. Stąd przez dwa pierwsze lata (klasa VII i VI) Szkoła prowadziła naukę języków (polski, francuski, niemiecki i łacina) w mowie i piśmie, wprowadzono także podstawy artylerii, taniec i szermierkę. Następne trzy lata (klasa V - III) służyły nauczaniu na poziomie szkoły średniej, a program uzupełniały następujące przedmioty: historia starożytna, historia Polski, literatura polska, retoryka i rysunki. Lind kładł duży nacisk na nauczanie historii ojczystej, widząc w niej sposób przygotowania słuchaczy do realizacji niezbędnych w Polsce reform politycznych i społecznych, a także środek kształtujący patriotyzm. W klasie trzeciej liczba przedmiotów zwiększała się o geografię i budownictwo wojskowe. W ostatnich dwóch latach (klasa II i I) wprowadzano program specjalistyczny, zbliżony do wykładanego na wyższych uczelniach. Istniały dwie specjalizacje: jedna to prawo i kameralistyka, czyli nauka o administracji i zarządzaniu. Druga o charakterze ściśle wojskowym, obejmowała szeroko rozumianą sztukę wojenną: taktykę, inżynierię wojskową i sztukę artyleryjską. Od początku swego istnienia Szkoła miała bogato wyposażoną bibliotekę. Kadeci byli umundurowani. Mundur stanowił rodzaj nagrody: "Ci którzy źle uczyli się i nie sprawowali jak należało, nigdy nie byli przypuszczeni do zaszczytu noszenia munduru". W roku 1772 dyrektorem nauk został Wirtemberczyk pastor ewangelicki Krzysztof Pfleiderer, absolwent uniwersytetu w Tybindze i doktor tegoż uniwersytetu. W roku 1781 zastąpił go Jan Michał Hube, pierwszy Polak na tym stanowisku, który pozostał na nim do końca istnienia Szkoły. Za wyszkolenie wojskowe odpowiadali oficerowie. Codzienną działalnością korpusu kierowali oficerowie młodsi. Wśród oficerów szczególną rolę odegrał Ignacy Wodzicki, w ostatnim okresie istnienia szkoły był on komendantem korpusu. Kadeci byli podzieleni, niezależnie od przynależności do klas na brygady, liczące po 20 osób. Od roku 1779 około 80 kadetów tworzyło trzy brygady. Ich członkowie utrzymywani byli ze środków państwowych. Pewna liczba kadetów należących do czwartej, nadkompletowej brygady opłacała w całości koszta wykształcenia i utrzymania. Obok kadetów w szkole uczyli się słuchacze, którzy nie byli kadetami. Dochodzili do tego studenci "z miasta", na prawach eksternów. Łącznie szkołę ukończyło 650 kadetów z Korony i Litwy i około 300 eksternów. Szkoła Rycerska była nowoczesną uczelnią. Wywarła ogromny wpływ na uformowanie ówczesnej elity społeczeństwa. Jej wychowankami byli wybitni politycy, świetni dowódcy. Oddziaływali oni na dzieje państwa i narodu w epoce zapisanej takimi wiekopomnymi wydarzeniami jak Konstytucja 3 Maja i całe dzieło Sejmu Wielkiego, jak i wielkim zrywem powstania kościuszkowskiego. Stali się też oni zaczynem epopei legionowej i późniejszych działań niepodległościowych. Przypomnijmy niektóre nazwiska absolwentów szkoły. Obok najwybitniejszego z nich, Tadeusza Kościuszki, byli generałowie: Karol Kniaziewicz, Michał Sokolnicki, Stanisław Mokronowski, Stanisław Fischer, Jakub Jasiński, Józef Sowiński, Karol Sierakowski, dalej "cywile": Julian Ursyn Niemcewicz, Kazimierz Sapieha, Andrzej Niegolewski i najznamienitszy chyba polski myśliciel XIX wieku Józef Hoene Wroński. Korpus Kadetów Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej zapoczątkował też dzieje polskiego szkolnictwa wojskowego. Ukształtowane wówczas generalne założenia połączenia ogólnego wykształcenia, patriotycznego wychowania, wyszkolenia wojskowego, związanego z wdrażaniem do służby, do żołnierskiego ceremoniału i zarazem obowiązku obywatelskiego to wartości, które i dziś się nie zdewaluowały. Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych Właściwym ministerium oświaty stało się założone w 1775 r. Z inicjatywy Ignacego Potockiego i działające pod jego przewodnictwem Towarzystwo do Ksiąg E1ementarnych. W jego skład weszli nauczyciele-praktycy, ludzie nie tylko światli i uczeni, ale również obeznani ze szkołą i programami. Na pierwszych członków Towarzystwa powołano eksjezuitów; Jana Albertrandiego, Jana Jakukiewicza, Józefa Koblańskiego, Grzegorza Kniaziewicza; pijarów: Kazimierza Narbutta i Antoniego Popławskiego; duchownego świeckiego: Szczepana Hółłowczyca oraz dyrektora korpusu kadetów, Chrystiana Pfleiderera. Sekretarzem został mianowany eksjezuita Grzegorz Piramowicz. W ciągu siedemnastoletniej kadencji Towarzystwa pracowało w nim aż 23 członków, wśród nich wielu , wybitnych, jak: Hugo Kołłątaj, Onufry Kopczyński, Andrzej Gawroński, Józef Wybicki, Paweł Czempiński, Franciszek Zabłocki, oraz cudzoziemcy: Dubois - profesor Szkoły Rycerskiej, Stefan Roussel - eksjezuita, Szymon L'Huillier - genewski matematyk, członek wielu instytucji naukowych. Udział tych członków w Towarzystwie miał raczej charakter prestiżowy. Działalność Towarzystwa zmierzała zasadniczo w czterech kierunkach: stworzenia programów szkolnych, opracowania podręczników, nadzoru i kontroli szkolnictwa oraz prac ustawodawczych. Pierwszą czynnością Towarzystwa było ustalenie programu dla szkoły średniej, realizującego wychowanie obywatelskie oraz odpowiadającego rozwijającym się wówczas elementom kapitalistycznego układu. Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych starało się ułożyć program szkolny według naukowych zasad podziału wiedzy ludzkiej, oparty na prawidłowym związku między poszczególnymi gałęziami wiedzy. Nowy program cechowała równowaga w nauczaniu, polegająca na tym. że przyznając poważne miejsce przedmiotom matematyczno - przyrodniczym, zachował on jednocześnie gramatyczno-retoryczny kierunek kształcenia. Po raz pierwszy zostały wprowadzone w tak szerokim zakresie nauki przyrodnicze: botanika, zoologia, mineralogia, nauki rolnicze, fizyka, mechanika, hydraulika. chemia, początki medycyny i higieny. Nauka wymowy, aczkolwiek zachowała starą nazwę, miała zawierać nową treść, sprzyjającą wychowaniu narodowemu i obywatelskiemu. Łacina zeszła de facto do roli drugorzędnej. Nauka języka ojczystego miała rozmiłować młodzież w kulturze narodowej, rozbudować uczucia patriotyczne. Zadaniom wychowania obywatelskiego służyć miała nauka historii Polski, nauka prawa; świecka nauka moralna" niezależna od nauki chrześcijańskiej, wyeliminowanej z programu klas wyższych. Mimo pewnych kompromisów program Towarzystwa stanowił prawdziwy przewrót w dotychczasowym systemie kształcenia. Warunkiem realizacji tak nowocześnie i w pewnym sensie rewolucyjnie pomyślanego programu były podręczniki. To zadanie miało spełnić Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Pracę nad podręcznikami rozwiązywano na drodze tzw. komisu lub konkursu, wciągając do niej uczonych polskich i zagranicznych. Metodę komisu, czyli zlecania napisania podręczników, stosowano zwykle wobec autorów polskich i przedmiotów mających pewną tradycję w dotychczasowym nauczaniu oraz wymagających orientacji w życiu kraju. O konkursie natomiast na książki elementarne zawiadomiło uczonych w kraju i za granicą Obwieszczenie, w którym przedstawiono pokrótce założenia ideowe szkół, zamieszczono wskazówki metodyczne i układ nauk; według których podręczniki miały być opracowane. W wyniku nawiązania kontaktów naukowych z Zagranicą prace Towarzystwa zyskały na powadze i znaczeniu w kręgach społeczeństwa polskiego, zainteresowały eksperymentem polskim świat pedagogów i uczonych obcych, a w rezultacie przyniosły szereg konspektów i kilka podręczników. Wśród 27 wydanych w ciągu działalności Towarzystwa podręczników było pięć opracowanych przez uczonych cudzoziemców. Ogółem na konkurs zgłoszono 23 prospekty, - aż 10 do matematyki. W ogromnej większości nie spełniły one nadziei Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, zarówno ze względów naukowych, jak i dydaktycznych. Oceny ich dokonywano według kryteriów wypracowanych na sesjach Towarzystwa. Czyniono to indywidualnie i zbiorowo, z dokumentacją pisemną i głosowaniem, co wskazuje, że do ich jakości przykładano wielką wagę. Takie postulaty przekazał członkom Towarzystwa Piramowicz w mowie rocznicowej 7 marca 1776 r. Była ona nie tylko sprawozdaniem z dokonanej pracy, ale takie odpowiedzią na ataki zacofanej szlachty, zarzucającej Komisji naruszenie ustalonego porządku społecznego i dążenie do przewrotu poprzez nowe wychowanie. Sekretarz Towarzystwa starał się wykazać nie tylko bezzasadność oskarżeń, ale również podkreślał, że reforma szkół jest zgodna z interesami szlachty. Odbyty w tym samym ( 1776) roku sejm przyniósł Komisji zwycięstwo, ponieważ uchwalił wniosek upoważniający Andrzeja Zamoyskiego do podjęcia pracy nad nowym kodeksem praw. W tej atmosferze niewątpliwie zrodziła się inicjatywa opracowania podręcznika dla szkół parafialnych. Była ona wymownym dowodem zainteresowania się Komisji Edukacji oświatą ludu. Pracę nad elementarzem ukończono jednak dopiero w 1785 r. Większość podręczników opracowanych przez autorów polskich objęła przede wszystkim dziedzinę humanistyki. A więc ukazały się Wypisy łacińskie dla klas I-111 (1777-1780), łączące wiedzę językową z nauką o rzeczach w ten sposób, że ilustrowały fragmentami z dzieł łacińskich zagadnienia z historii, przyrody oraz nauki moralnej. Z innych podręczników należy wymienić: Historię powszechną na klasę III. J. Kajetana Skrzetuskiego oraz na klasę IV Wincentego Skrzetuskiego (1786), następnie Gramatykę dla szkół narodowych Onufrego Kopczyńskiego na trzy pierwsze klasy ( 1778-1783 ) z układem gramatyki dla szkół narodowych, przeznaczonym dla nauczycieli ( 1785 ) oraz Moralną naukę A. Popłatwskiego dla klas I-III ( 1778-1787 ) . Najpóźniej, bo w ostatnim roku istnienia Towarzystwa, ukazała się długo oczekiwana Wymowa i poezja Piramowicza. Nie można pominąć podręczników do nowej dziedziny nauki, która była źródłem nieporozumień dydaktycznych i ideowych, tj. do historii natura1nej. Dzieje podręczników z tej dziedziny są obrazem wahań naukowych i trudności ze strony autorów, tak że praca nad nimi - mimo wielkiego zapotrzebowania w terenie - ciągnęła się od roku 1777 do 1785, a nawet 1789. W tych latach wyszła Botanika dla szkół narodowych w układzie Jana Krzysztofa Kluka i Zoologia czyli zwierzętopismo~ - przy współautorstwie Kluka i Czempińskiego, oba podręczniki używane w szkołach polskich jeszcze w pierwszej ćwierci XIX w. Komisja Edukacji Narodowej otwarła zatem drogę do szkoły dziedzinie wiedzy tak potrzebnej w kraju o strukturze rolniczej. Piramowicz określił jej rolę stwierdzeniem, że tylko człowiek "w grubej nieświadomości żyjący'' może nie dostrzegać jej istotnej wartości., Okres prac wydawniczych Towarzystwa obejmuje 15 lat, tj. Od 1777 do 1792 r. Najważniejszy ruch zaznacza się w latach 1778-1787. Niestety, cykl przygotowania podręczników, druku oraz kolportażu w agendach Towarzystwa trwał bardzo długo, napotykał trudności nie tylko merytoryczne, ale także w drukarniach i transporcie, tak że pierwsze podręczniki Komisji dotarły do szkół dopiero około roku 1780. W 1783 r. przejęła. Wydawnictwo podręczników Szkoła Główna w Krakowie, organizując ich kolportaż własnym siłami. Niewielki stosunkowo dorobek wydawniczy Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych nie zaspokoił potrzeb szkół. Nie ukazały się książki do geografii, chemii, historii kunsztów, higieny, ogrodnictwa i rolnictwa. |