|
TEST KOMPETENCJI JĘZYKOWYCH Testy predyspozycji językowych to zjawisko stosunkowo nowe w praktyce polskiej oświaty na poziomie licealnym, a zwłaszcza – gimnazjalnym. Stanowią naturalną reakcję na społeczne zapotrzebowanie. Tak właśnie – najpierw pojawiła się presja rodziców, by szkoła zapewniła naukę języków obcych na najwyższym poziomie, co w przyszłości ułatwi uczniom start w dorosłe życie. W odpowiedzi na to oczekiwanie zaczęły powstawać klasy językowe, najpierw w liceach, potem w gimnazjach (obecnie w klasach 7–8 szkół podstawowych). A skoro istnieją już takie klasy, trzeba w jakiś sposób wybierać do nich kandydatów, których jest zawsze dużo więcej niż miejsc. Jednak nie selekcja kandydatów wydaje się głównym celem testów predyspozycyjnych. Chodzi o dobro dzieci. Wiadomo, że nauka w szkole dwujęzycznej wymaga mnóstwo wysiłku, któremu może nie podołać (czysto fizycznie) dziecko z przeciętnymi talentami językowymi. Trudny i wymagający test predyspozycji pozwala uniknąć niebezpieczeństwa przeciążenia pracą lub goryczy porażki na samym starcie poważnej już edukacji. Czemu więc nie bada się znajomości konkretnego języka obcego? Pomijając utrudnienia formalne, które stawiają (słusznie zresztą) władze oświatowe, trzeba powiedzieć, że znajomość języka obcego, a także każdego innego przedmiotu wykładanego w szkole, tylko częściowo stanowi wynik predyspozycji dziecka. Nie mniejsze znaczenie ma tu jego pracowitość, środowisko rodzinne, zasoby finansowe. Natomiast idealny test badający gotowość do pracy w klasie dwujęzycznej powinien być od takich uwarunkowań wolny. Testy predyspozycji językowych wychodzą z dwóch założeń. Pierwsze mówi, że podstawę do nauki języka obcego stanowi jak najlepsze opanowanie języka ojczystego. Stąd w prezentowanym materiale zadania badające bogactwo słownictwa, praktyczną znajomość skomplikowanych reguł gramatycznych, wyczucie językowe, stylistyczne i znajomość norm poprawnej polszczyzny. Drugie założenie precyzuje, że test predyspozycyjny nie może mieć charakteru sprawdzianu szkolnego. Jak już wcześniej powiedziano – wiedza i umiejętności nabyte w szkole tylko w jakiejś części wynikają z talentów ucznia. By więc zbadać jego gotowość do nauki w zupełnie nowej sytuacji, trzeba go postawić przed zadaniem nietypowym. Stąd w testach predyspozycji językowych tyle zadań (w zasadzie wszystkie), które nie mają żadnego odzwierciedlenia w praktyce szkolnej. Po prostu, dziecko postawione przed zadaniem, z którym nigdy wcześniej się nie zetknęło, musi uruchomić swoje talenty, i albo mu się to uda, albo… na szczęście ciekawą ofertę mają nie tylko szkoły z klasami dwujęzycznymi. Oczywiście, idealne sytuacje w rzeczywistości nie istnieją. Łatwiej poradzi sobie z testem predyspozycji uczeń oczytany, ciekawy świata, z rozwiniętymi inteligencjami werbalną i logiczną. Ale też te właśnie cechy konieczne są – obok pracowitości i systematyczności – do odniesienia sukcesu w nauce języków obcych. Podobnie, łatwiej będzie tym, którzy poćwiczą rozwiązywanie podobnych testów i jeszcze do tego dołożą kurs przygotowawczy. Jednak talentów nie da się sztucznie stworzyć lub w ciągu miesiąca uaktywnić, jeśli do tej pory pozostawały w uśpieniu. Rozwiązanie kilku czy kilkunastu testów, samodzielnie czy pod okiem specjalisty, nie tworzy sytuacji zasadniczo odmiennej od zakładanej przez wymarzoną szkołę. Daje za to pewność, że utalentowane, acz nieśmiałe dziecko nie straci swojej szansy z powodu nieznajomości formy zadań. Można oswoić i przybliżyć właśnie formę testu predyspozycji, jego treść zawsze będzie niespodzianką, z którą kandydat musi zmierzyć się samodzielnie. Zanim więc zasiądzie się do pisania właściwego testu, warto sprawdzić się w sytuacji pełnego komfortu i bezpieczeństwa, jakie daje rozwiązanie zadań w domu i sprawdzenie wyników z kluczem odpowiedzi. Test mogą wykonać nie tylko osoby planujące start do klasy językowej. Świetnie sprawdzi się on także jako narzędzie diagnostyczne badające: A. stopień opanowania języka ojczystego (zadania 1–6), B. myślenie logiczne na materiale języka ojczystego (zadania 7–11), C. myślenie logiczne i predyspozycje do nauki języków obcych na przykładzie języka nieznanego testowanemu – obcego oraz fikcyjnego (zadania 12–13). Jak widać, tak naprawdę tylko najtrudniejsze zadania, zwłaszcza dotyczące języka fikcyjnego, ukazują predyspozycje językowe w stanie czystym. Łatwo też zauważyć, że na talent językowy w większej mierze składają się uzdolnienia matematyczne (logiczne) niż humanistyczne (werbalne). Nie podaję skali ocen. Test jest niewątpliwie trudny, jeśli chodzi o zakres wymagań, natomiast jego forma nie ma nic wspólnego z praktyką szkolną. Można więc przyjąć, że wykonanie ponad 50% każdego z zadań, a tym bardziej każdego z obszarów A – C, świadczy o posiadaniu określonych umiejętności i talentów (werbalnego i/lub logicznego). Natomiast gorsze wyniki w niczym nie przekreślają szans humanistycznych i matematycznych dziecka. Jeśli wynik poniżej 50% powtórzy się w kilku innych testach, warto przemyśleć decyzję o wyborze klasy dwujęzycznej. Zaprezentowany test, jak i kolejne, które się w przyszłości pojawią, wychodzą od doświadczeń Romana Kuliniaka, autora zbioru "Testy predyspozycji językowych" (wydawnictwo BIMART), oraz Instytutu Badania Kompetencji w Wałbrzychu – liderów i prekursorów takich badań. Jednak ich publikacja wynika z doświadczeń głównie licealnych, a moje testy przeznaczone są dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej. Od lat prowadzę zajęcia przygotowujące do testu predyspozycji językowych. Poniższy materiał powstał na potrzeby tych zajęć i został sprawdzony w praktyce. Teraz udostępniamy go wszystkim chętnym – uczniom, rodzicom, nauczycielom. Powodzenia! |