Świat małego dziecka jest malowany wspaniałymi barwami, pełen nieznanych, czekających na odkrywcę miejsc, gotowy na przyjęcie niespotykanych, twórczych zmian. Krzesła, na których szalone galopady doprowadzają prosto do jaskini wielkiego smoka ukrytego pod biurkiem, mała, czerwona kropka na środku wielkiego, pustego arkusza papieru stanowiąca symbol znikającej w oddali mamy w czerwonym kapeluszu, to tylko kropla codziennej, spontanicznej twórczości naszych dzieci.

Przekroczenie szkolnego progu bardzo często prowadzi do "wydoroślenia" młodych twórców. Już im nie wypada zaśpiewać ułożonej przez siebie piosenki, krzesło musi stać prosto przy ławce, a kropka może tylko kończyć zdanie. Ale to właśnie wyobraźnia kształtująca całe nasze dzieciństwo jest najwspanialszą siłą twórczą późniejszego życia. Dzięki niej nie tylko jesteśmy w stanie tworzyć muzykę, obrazy, rzeźby, wiersze, nie tylko potrafimy zrozumieć świat sztuki, ale także, a może przede wszystkim, kształtować świat, w którym żyjemy, nasze życie. Dlatego tak ważne jest zatrzymanie i pogłębienie tych sił twórczych, które przynosimy na świat.

Idea wychowania przez sztukę znana jest już od bardzo dawna, choć stosowana - rzadko. Człowiek wrażliwy, twórczy innymi oczami patrzy na otaczających go ludzi. Łatwiej zauważa ich problemy, chętniej wyciąga pomocną dłoń. Jest aktywny, pełen inicjatywy. Czuje realną możliwość poprawienia zauważonego zła. Wierzy we własne możliwości i potrafi je rzetelnie ocenić. Jest otwarty na otaczający go świat. Przyjmuje jako rzecz naturalną i wspaniałą zarazem fakt, że nie ma dwóch takich samych drzew, odczuć, dwojga takich samych ludzi.

Każdy człowiek i każda idea mogą być wspaniałe, trzeba tylko umieć patrzeć, słuchać i czuć.

CELE PROGRAMU

Niniejszy program, pisany z myślą o dzieciach z klas I-III szkoły podstawowej, stawia sobie za cel wychowanie człowieka, który:

- czuje się współodpowiedzialny za świat, w którym żyje (swój dom, podwórko, szkołę, miejscowość, swoją ojczyznę, za ludzi i za przyrodę...),

- potrafi widzieć, słyszeć i czuć więcej (zarówno piękno, jak i cierpienie),

- potrafi oceniać swoje możliwości i dąży do ich poszerzenia; stara się je wykorzystać pomagając innym i sobie,

- docenia znaczenie wiedzy we współczesnym świecie i świadomie dąży do jej ustawicznego poszerzenia i pogłębienia.

KRĘGI TEMATYCZNE

Powyższe cele można ująć w cztery główne kręgi tematyczne realizowane w ciągu trzech lat nauki:

1. JESTEM JEDNOSTKĄ TWÓRCZĄ:

- doceniam znaczenie wiedzy i dążę do jej pogłębienia,

- potrafię krytycznie ocenić otaczającą mnie rzeczywistość,

- odróżniam piękno i brzydotę, jestem otwarty na szeroko pojętą twórczość,

- umiem słuchać i oglądać, lubię i chcę tworzyć.

2. JESTEM MAŁYM CZŁOWIEKIEM:

- mam rodzinę, kolegów, chodzę do szkoły,

- chcę, żeby wszystkim było ze mną dobrze i żebym był szczęśliwy.

3. JESTEM CZĘŚCIĄ PRZYRODY:

- dbam o czystość i higienę,

- rozumiem potrzeby roślin i zwierząt,

- mieszkam na planecie Ziemia.

4. JESTEM POLAKIEM:

- jestem dumny z historii i zwyczajów panujących w moim regionie,

- znam i szanuję tradycje mojego miasta (wsi) i kraju,

- znam i szanuję symbole najważniejsze dla mojej ojczyzny.

METODY REALIZACJI

Tak postawione cele i zakreślone kręgi tematyczne mogą zostać zrealizowane poprzez udostępnienie dziecku jak najwszechstronniejszych zajęć twórczych nastawionych w pierwszym rzędzie na "otwieranie" się młodych twórców. Dramy, luźne zabawy przy muzyce uwrażliwiające na barwę, wysokość dźwięku, jego natężenie, radość ze śpiewania i tańczenia, wszechstronna działalność plastyczna, "pisanie" wierszy, opowiadań, scenariuszy spektakli..., pantomimy, zabawy - np. konkursy spostrzegawczości podczas oglądania reprodukcji najlepszych obrazów, wspólne układanie baśni, fotografowanie, wyprawy do teatrów lalkowych, dramatycznych, muzycznych, do muzeów, galerii, zwiedzanie zabytków, poznawanie historii swej miejscowości i jej okolic podczas przeróżnych wędrówek tematycznych...

To wszystko stanowi tylko drobną część możliwych form wprowadzenia najmłodszych odbiorców w nieskończony świat sztuki.

Wspólne przygotowywanie przedstawień lalkowych czy aktorskich, szykowanie wystaw plastycznych wyrabia niezwykle silną więź emocjonalną pomiędzy uczestnikami takich zajęć. Przydzielenie każdemu dziecku jakiejś - drobnej początkowo - funkcji pobudza poczucie odpowiedzialności, a po udanej imprezie - świadomość własnej wartości.

Ktoś może powiedzieć - wszystko dobrze, tylko to nie jest szkoła. Gdzie tu treści dydaktyczne?

Są w każdym podjętym wspólnie zadaniu. Nauka czytania przebiega tu dużo szybciej, łatwiej i przyjemniej, niż podczas codziennego studiowania podręczników. Ucząc się tekstu wiersza do przygotowywanej roli czytamy nie po to by czytać, ale żeby przeczytać!, bo taką odczuwamy potrzebę. To samo dotyczy umiejętności pisania, wypowiadania się czy liczenia. Tyle różnych trudnych zadań matematycznych trzeba wykonać przygotowując odpowiedniej długości wstążki, które udekorują scenę. Dyskusję o ostatnio obejrzanym filmie zakończoną samodzielnie napisane krótkie recenzje.

Treści omawiane dotąd w ramach przedmiotu "środowisko", to wspaniałe tematy (życie przyrody, problemy koleżeńskie, dom rodzinny) stanowiące pożywkę do powstania dramy, widowiska lalkowego czy prac plastycznych, a istniejące dzieła sztuki, np. filmowej czy plastycznej, stają się punktem wyjścia do wielu poważnych dyskusji. Na spacerach w lesie czy w parku może zachwycić dziwny kształt korzenia, maleńki kwiatek na środku wielkiego trawnika. Każdy liść może być bohaterem wspaniałej baśni lub ilustracji.

Takie przykłady można by jeszcze mnożyć w nieskończoność, bo każda wycieczka, każdy przedmiot czy zdarzenie może stać się przyczyną powstania niezwykłych wytworów sztuki. Ich autorzy z czasem będą umieli w sposób krytyczny spojrzeć także na swoją pracę, odnaleźć jej wady i zalety. Będą uparcie dążyć do poprawienia dostrzeżonych błędów, bo nauczą się, że aby wykonać coś dobrze, trzeba pracować. A ich praca będzie przebiegała w nastroju wzajemnego zrozumienia i radości.

A oto przykład zabawy wynikającej z założeń programu.